İzmir’de yaşayan Azerbaycan kökenli, gazeteci arkadaşımız Sel Can, Azerbaycan’ın çok önemli isimlerinden Hacı Zeynelabidin Tağıyev ile ilgili bir dokümanı da bize göndermiş. Kayzen bolgundan alınan ve Ömrünü Azerbaycan’a hizmete adayan Tağıyev ile ilgili bu dokumanı virgülüne dokunmadan sizlerle paylaşıyoruz. Muhteşem zenginliğe rağmen, mütevaziliği, dostluğu, yardımseverliliği, halkına verdiği önemi bu yazıda bulabileceksiniz.





Hacı Zeynelabidin Tağıyev, Almanya'da sefer zamanı orada yerleşen pahalı restoranlarından birine rastlar. Restoranın görünüşünü çok beğenerek orada akşam yemeği için karar alır. Hacının yüzünde her zaman sakal vardı ve o restorana dahil olarak köşe masalarından birini seçerek masaya geçer. Bekliyor.. Fakat garson ona hizmete yaklaşmıyor . Sebep olarak ise garson Hacının dış görünüşü... Onu yoldan geçen veya aşağı tabaka 2. sınıf Şarktan gelen bir insan gibi değerlendirir.



Sonunda kendisi onu seslenmek kararına varır. Seslendikten sonra garson ona şimdi yaklaşacağını belirtir. Hacı sabırla bekler ancak garson gelmez. Bu durumda Restoranı terk etme kararına varır. Böyle de olur... Hacı geldiği gibi de yemek yemeden restoranı terk eder ve yola koyulur.



Bir müddet sonra restoran rehberliği haber alır ki onların sakallı ve Şark görünüşlü misafiri Azerbaycan'ın Başkenti Bakü'den gelen görünüşlü bir milyonerdir. Çabucak ağanın arkasından bir elçi gönderirler. Ağanı restorana getirerek ondan özür dileyerek ve onun için 20 kişilik bir masa açarak çeşitli yemeklerle masayı donatırlar. Hacı sorar: - ''Bu masanın bir günlük kıymeti (fiyatı) kaç paradır? Rehberlik hesap yapar ve cevap verir. - Peki 1 haftalık fiyatı? Yine hesaplayıp cevap verirler. - Peki 1 aylık? ... - Peki 1 yıllık? ... - Peki 100 yıllık?



Rehberlik sorulardan son derece şaşkın olsalar bile hesaplayıp cevap verirler.Hacının soruları rastgele değildir . O, restoran yönetimi ile 100 yıllık mukavele (anlaşma) imzalar ve mukavelede şu madde esas alınır ki;



''100 yıl boyunca bu restorana gelen her bir Azerbaycanlı bak işte böyle bir masada temennasız yeyip içebilsin!'' Ve bu şekilde durum gerçekleşir. Aynı restoran 100 yıllar boyunca oraya dahil olan Azerbaycanlılara temennasız hizmet verir ve yalnız 2011-ci yılın Ocak ayında mukavelenin bitiş tarihinde, Almanya'nın sefirliği Azerbaycan Sefirliğine mektup yazarak kaydediyor ki; ''1911-ci yılda sizden bir Azerbaycanlı böyle bir 100 yıllık mukavele imzalamıştır. Şimdi aranızda bu mukaveleyi yeniden yapacak bir adam var mı?!''



Zeynelabidin Tağıyev 25 Ocak 1821–1823 veya 1838, Bakü - ö. 1 Eylül, 1924, Bakü), Azerbaycan'da, Rusya İmparatorluğu'nun ve Dünya'nın ilk petrol sanayiinin doğmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamış Azerbaycanlı iş adamı ve hayırseverdir.



Yoksul bir ailede doğan Tağıyev[ okuma yazma bilmemesine rağmen erken yaşlarda iş hayatına atılmış ve satın aldığı topraklardan petrol çıkmasıyla dillere destan servete sahip olmuştur. Fakat o daha çok hayırseverliği ve eğitime verdiği önemle anılmayı başarmış bir şahsiyettir.



Birçok Azerbaycanlı gençler onun maddi desteği ile Almanya, Fransa, İngiltere ve Rusya’da eğitim almışlar, Neriman Nerimanov, Memmed Emin Resulzade ve diğerleri onun yardımıyla okumuşlardır.



Bakü’ye içme suyunun çekilmesi de Tağıyev’in adıyla bağlıdır. O, Bakü’de ilk kız okulunu (Güney Kafkasya’da yegane kız okulu idi) açmıştırHACI ZEYNALABDIN TAĞIYEV Azerbaycan tarihinde büyük rolü olmuştur. Meşhur milyoncu, mesenat, İmparatorluğunun “asil devlet müşaviri” olmuştur. H. Z. Tağıyev petrol milyoncusu, değirmen sahibi, fabrika sahibi, büyük balık sanayicisi (Kür ve Hazar sahili civarındaki bütün balık çiftlikleri ona ait idi), ticaret ve yük gemilerinin sahibi idi.



Guba yakınında Atlıhan’da, Yevlah civarında büyük ormanları vardı. Enzeli ve Reşt’te de Hacının ormanları, büyük malikanesi, binaları ve temsilciliği, diğer şehirlerde, ayrıca Moskova’da 4 katlı büyük sarayı, İran’da hanları vardı. Bütün Müslüman aleminde tanınmış H.Z. Tağıyev’i Bakü’deki Müslüman, Rus, Ermeni ve Yahudi hayır kurumları kendilerine onursal başkan seçmişlerdir.



Tağıyev bütün Rusya’da özellikle hayırseverliği ve eğitime yaptığı yardımlarıyla tanınmıştır. Onun eğitime verdiği destek 19. yüzyılın başlarından başlamıştır. Bu da tesadüfî değildi. 1905 devriminden sonra hükümetin Ekim beyannamesi ülkede kültür ve eğitim işlerinin canlanmasına olmuştur. Ülkenin her tarafında hayır amaçlı cemiyetler oluşturulmuştur. Gazete ve dergiler çıkarılıyordu. Bu cemiyetlerin tesisi, gazete ve dergilerin çıkarılması öncelikle Tağıyev’in adıyla bağlıdır. Bu faaliyetlerde Tağıyev neredeyse bir organizatör görevini üstlenmiştir. Hayır amaçlı cemiyetler Tağıyev’in doğrudan katılımı ve desteği veya onun yakından yardımıyla oluşturulmuştur. İlk hayır cemiyeti 1905 yılında tesis edilmiş «Müslüman Hayır Cemiyeti» idi. 1881 yılında Bakü’de dönemin önde gelen aydınları – Ahmet Bey Ağayev, Ali Bey Hüseynzade, Alimerdan Bey Topçubaşov (gazete editörü) ve başkalarını da çevresinde toplayarak “Hazar” gazetesinin yayınlatmıştır.



1897 yılında onlar tarafından “Elyaflı Malzemelerin İmalatı Kafkas Anonim Şirketi” kurulmuştur. 1906 yılında H.Z.Tağıyev ve M.Muhtarov Bakü’de halkın eğitimi ve milli şuurun uyanmasında önemli rol oynayan “Neşri Maarif” ve “Nicat” cemiyetlerinin kurulmasına yardım etmişler. Bakü’ye içme suyunun (Şollar suyunun) çekilmesi de H.Z.Tağıyev’in adıyla bağlıdır. O, 1901 yılında 300 bin manat kaynak ayırarak Bakü’de ilk kız okulunu açmıştır. Bu Güney Kafkasya’da yegane kız okulu idi. Binanı 1898 yılında inşa etmeğe başlamış ve 1900 yılında tamamlamışlardır. Bu okul Nikolayevski (Komünist) caddesindedir (Azerbaycan SSC İlimler Akademisi Elyazmaları Fonu). 27 Kasım 1883 yılında H.Z.Tağıyev tiyatrosu (Musikili Komedi Tiyatrosu) açılmıştır. H.Z.Tağıyev’in maddi desteği ile Azerbaycanlı gençler İngiltere, Almanya, Fransa ve Rusya’da eğitim almışlar. Neriman Nerimanov, Memmed Emin Resulzade ve diğerleri onun yardımıyla okumuşlar.



necdetbuluz@g.mail.com