Turancılık veya Turancılık, tüm Ural-Altay kavimlerinin birliğini savunan siyasi görüş. Finliler, Macarlar, Estonlar, Rusya içindeki Fin-Ugor kavimleri, Tunguzlar; Moğollar ve Türklerin bir araya getirilmesi olarak ortaya çıkmıştır. (Bakınız: Fin-Ugor kavimleri, Tunguzlar, Moğollar)Ancak günümüz Türk Siyasi Literatüründe diğer Turanî kavimleri dışarıda bırakarak, dünyada bütün Türklerin tek çatı altında birleştirilmesini hedef alan "Türkbirlikçilik" anlamını taşımaktadır.

Rusyada 1905 Devriminden önceki günlerde Azeri ve Tatar aydınları tarafından ortaya atılmış, 1908de II. Meşrutiyetin ilanından sonra Türkiyede de geniş yankı bulmuştur. İttihat ve Terakki yönetimi içinde Ziya Gökalpin başını çektiği Turancı görüşler egemen olmuştur. Devrik Osmanlı Komutanı Enver Paşa, 1918-1922de, karışıklık içinde olan Rusyada Turan fikrini canlandırmaya çalışırken öldürülmüştür.

Cumhuriyetin İlanından sonra Atatürk zaman zaman Turancı duyarlıkları okşayıcı konuşmalar yapmış ve TC banknotlarında [1] ve pullarında bozkurt gibi Türklüğün sembollerini kullanmıştır [2]. Buna karşın, İsmet İnönünün Milli Şeflik yıllarında Turancı örgütler kapatılmış ve Turancı düşünürler baskı altında tutulmuştur. Nihal Atsızın önderliğindeki Turancı hareket, İnönünün cumhurbaşkanlığı sırasında takibata uğramış, 1944te Turancı örgüt üyeleri tutuklanarak işkenceden geçirilmiş ve ağır ceza mahkemelerinde yargılanmıştır. Buna rağmen Turancı görüşler Türkiyede günümüze dek taraftar bulmaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Ziya Gökalpin bir manzumesinde kullandığı aşağıdaki beyit, Turancı düşüncenin özeti sayılır:

Vatan ne Türkiyedir Türklere, ne Türkistan;

Vatan büyük ve müebbet bir ülkedir: Turan.

Konu başlıkları

[gizle]

• 1 Türkiyede Turancılık

o 1.1 Osmanlı dönemi

o 1.2 Cumhuriyet Döneminde Turancılık

 1.2.1 1920ler

 1.2.2 1930lar ve Turancılığın Yeniden Canlanması

 1.2.3 1944 Tevkifatı

 1.2.4 1945 Sonrası

• 2 Macaristanda Turancılık

• 3 Diğer Ülkelerde Turancılık

• 4 Kaynakça



Türkiyede Turancılık [değiştir]

Osmanlı dönemi [değiştir]





1927de 10 Lira

Türkiyede dış Türklere yönelik ilgi 1890larda başladı. Fransız tarihçi Léon Cahunün Asya Tarihine Giriş: Türkler ve Moğollar adlı eserinin Necip Asım tarafından yapılan Türkçe çevirisi (1896), Türkçü hareketin dönüm noktalarından biri idi. Daha önce Türkçede özel bir anlam taşımayan Turan kavramı Cahunün eseri sayesinde yaygınlık kazandı.

1904te Yusuf Akçuranın, Osmanlıcılık ve islamcılık akımlarına karşı Türkçülüğü savunan Üç Tarz-ı Siyaset adlı etkili kitapçığı yayımlandı. 1908de "Türk diye anılan bütün kavimlerin geçmişteki ve günümüzdeki durum, etkinlik ve eserlerini öğrenmek ve öğretmek" amacıyla İstanbulda Türk Derneği kuruldu. Derneğin kurucuları Yusuf Akçura, Necip Asım (Yazıksız), Velet Çelebi (İzbudak), Rıza Tevfik (Bölükbaşı) ve İstanbul Üniversitesi profesörlerinden Agop Boyacıyan idi.[3]

1911de yine İstanbulda kurulan Türk Yurdu Cemiyeti, kültürel çalışmaların yanısıra Orta Asya Türklerine yönelik doğrudan doğruya siyasi görüşler de ileri sürdü. Mehmet Emin (Yurdakul) un önderlik ettiği cemiyetin kurucuları Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu ve Hüseyinzade Ali (Turan) gibi Rusya göçmenleri idi. 15 Mart 1912de kurulan Türk Ocağı, Türkçü ve Turancı hareketin asıl odak noktası oldu. 1912 ile 1930 yılları arasında bu örgüt, Türkiyenin en etkili siyasi/ideolojik düşünce merkezi olarak hizmet verdi. Türk Ocağının kurucuları arasında, yukarıda adı geçen kişilere ek olarak Zeki Velidi (Togan), Reşit Galip, Ferit Tek, Hamdullah Suphi (Tanrıöver), Halide Edip (Adıvar) ve Adnan Adıvar gibi aydınlar bulunuyordu. [4]

1913ten itibaren Türk Ocağı ve genelde Turancı düşünce, İttihat ve Terakki yönetiminin tam siyasi desteğini kazandı. İttihat ve Terakki hareketinin "resmi" ideologu olan Ziya Gökalp, Turancı düşüncenin başlıca sözcüsü idi. Ziya Gökalpin yanısıra, Çerkez asıllı hikâyeci Ömer Seyfettin Turan fikrinin popülerleşmesine katkıda bulundu. Mehmet Emin Yurdakulun 1918de Turana Doğru adıyla derlediği şiirler, Halide Edipin Yeni Turan romanı, Ömer Seyfettinin Yarınki Turan Devleti adlı risalesi, Fuad Köprülünün Turan başlıklı ilkokul okuma kitabı, 1913-1918 aralığında Turan fikrini yaydılar. I. Dünya Savaşı başlangıcında yayınlanarak (1914) İttihat ve Terakki yönetimi tarafından çeşitli dillere çevirilen Türkler bu Muharebede Ne Kazanabilirler adlı propaganda risalesinin yazarı Munis Tekinalp (asıl adı Moiz Kohen), savaşın ana hedefinin Turanı kurtarmak olduğunu savundu. [5]

Enver Paşanın Aralık 1914te giriştiği birincil hedefi Erzuruma kadar ilerlemiş Rusları yurttan atmak olan Sarıkamış taarruzunun ikincil stratejik hedefi Kafkasya üzerinden Orta Asyadaki Türklere ulaşmak ve bu yolla I.Dünya Savaşından Osmanlıyı galip çıkarmaktı. Ancak bu girişim, 23.000 Osmanlı askerinin şehit olduğu bir yenilgiyle sonuçlandı. 1918 yazında Enver Paşanın kardeşi Nuri Paşa (Killigil) komutasında bir Türk birliği, Bolşevik Devrimi nedeniyle kargaşa içinde bulunan Azerbaycan ve Dağıstanı Rus işgalinden kurtararak bağımsızlığını ilan etti. Turanı kurmaya yönelik bu girişime de, Osmanlı Devletinin diğer cephelerde uğradığı yenilgi nedeniyle, Kasım 1918de son verildi.

Cumhuriyet Döneminde Turancılık [değiştir]

1920ler [değiştir]

Milli Mücadelede İttihat ve Terakkinin Türkçü ve Turancı kadroları önemli bir rol oynadığı halde, TBMM hükümeti 1920den itibaren Turancı akıma karşı kesin bir tavır aldı. Bunda Eylül 1920de Sovyet rejimi ile Ankara arasında kurulan diplomatik yakınlığın etkisi vardı.

Turancı düşüncenin tanınmış önderi Ziya Gökalp 1923te Ankarada Matbuat Müdürlüğü tarafından yayımlanan Türkçülüğün Esasları adlı eserinde Turancılığı "uzak mefkûre" ilan ederek, Türkiye devletinin kuruluşunu esas alan yeni bir Türkçülük tanımı getiriyordu. Gökalp bu eserinin basımından iki ay sonra Mustafa Kemal tarafından milletvekili adayı göstirildi.

Mehmet Emin Yurdakul Turana Doğru adlı şiir kitabının yeni baskısında bazı şiirlerini değiştirerek Turan sözcüğünün yerine vatan sözcüğünü getirdi. Ahmet Ağaoğlu, Halide Edip ve Yusuf Akçura, 1922 ve 1923te çeşitli vesilelerle Turancılıktan vaz geçtiklerini deklare ettiler. [6]



1930lar ve Turancılığın Yeniden Canlanması [değiştir]

Cumhuriyet döneminde Turancılığı üstü kapalı bir biçimde de olsa savunan ilk eser, Reşit Saffet Atabinenin 1930da yayımlanan Türklük ve Türkçülük İzleri adlı kitabıydı. Kitap, Türk Ocağı örgütü içinde hızlanan bir tartışma ortamında yayımlanmıştı. 1931de Türk Ocakları Atatürkün emriyle kapatıldı.

1932de Reşit Galipin emriyle üniversiteden uzaklaştırıldıktan sonra yedi yıl Almanyada kalan Zeki Velidi Togan, 1939da Türkiyeye döndükten sonra yayımladığı Bugünkü Türkistan ve Yakın Mazisi adlı eserinde, yakın gelecekte gerçekleşmesini umduğu Turan hayalini anlattı.

1930larda yeniden güçlenen Türkçü-Turancı düşüncenin en radikal sözcüsü Hüseyin Nihal Atsız idi. Atsız 1931-1932de Atsız Mecmuayı, 1933-1934 ve 1943-1944te de Orhun: Aylık Türkçü Mecmuayı yayımladı. 1939da Bozkurt dergisini çıkaran Reha Oğuz Türkkan ile 1943te Samsunda Kopuz adlı Türkçü dergiyi başlatan Fethi Tevetoğlu bu dönemin diğer Turancı fikir önderleri arasında bulunuyordu. 1941-1944 yıllarında Orhan Seyfi Orhon Çınaraltı adlı Türkçü dergiyi yönetti. Bu dergide yazan emekli general Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet, "Her Türkçü Turancıdır, her Turancı Türkçüdür" diyordu.

1944 Tevkifatı [değiştir]

Ana madde: Irkçılık-Turancılık davası

Nazi Almanyasının yenilmeye yüz tutması ve Türkiyenin İngiltere-ABD ittifakına yaklaşmasıyla Türk basınında Turancılara yönelik sert eleştiriler boy gösterdi. Faris Erkman 1943te yayımlanan En Büyük Tehlike adlı kitabında "Pantürkist, Turancı, ırkçı kuklalara" saldırarak, onları yabancı devletlerin hizmetinde olmakla suçladı.

"Milli Şef" İsmet İnönü, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmakı Ocak 1944te emekliye sevkettikten sonra, 3 Mayıs 1944te İstanbul ve Ankarada Türkçü gençlerin düzenlediği Komünizmi Telin mitingleri yapıldı. 9 Mayıs 1944te Şükrü Saraçoğlu hükümeti, aralarında Nihal Atsız, Zeki Velidi Togan, Reha Oğuz Türkkan, Nejdet Sançar, Fethi Tevetoğlu ve Alpaslan Türkeşin de bulunduğu 30 kadar Türkçü-Turancıyı tutukladı. Bir yıla yakın tutuklu kalan sanıklar, daha sonra, kendilerinin tabutlara yerleştirilip işkence yapıldığını ileri sürdüler. 29 Mart 1945te Türkçülük davası sanıklarından onu ağır hapis cezalarına çarptırıldı. Ancak aynı yılın Ekim ayında Askerî Yargıtay mahkûmiyet kararlarını esastan bozdu.[7]

1945 Sonrası [değiştir]

1950li yıllarda Demokrat Parti ve daha sonra da Mareşal Fevzi Çakmakın kurduğu Millet Partisi içinde yer alan ve bağımsız örgütlü bir yapı göstermeyen Turancı hareket, o yıllarda siyasete egemen olan anti-komünizm düşüncesinin sağladığı zırha bürünerek görüşlerini savundu.1969da isim değiştirerek Milliyetçi Hareket Partisi olan Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, eski Turancılardan birçoğunu bünyesinde topladı.

Macaristanda Turancılık [değiştir]





Turán lakaplı tank (Kubinka Tank Müzesi, Moskova)



Orta Asya kökenli bir ulus olan Macarlarda Orta Asyadaki akraba uluslara yönelik ilgi 1890larda büyük bir hızla gelişti. 1910 yılında aristokrat kökenli aşırı sağcı siyasetçi ve tarihçi Kont Pál Teleki önderliğinde Budapeştede Turan Cemiyeti (Turáni Társaság) kuruldu. Birçok ünlü toplumsal şahsiyeti, bilim adamlarını ve ulusçu şairleri kapsayan cemiyetin amacı "Avrupadan Asyaya, Dévényden Tokyoya kadar Turanı aramak," "kardeş uluslar arasında,Macarların yönetiminde birliği sağlamak ve Turancı birlik bilincini yaygınlaştırmak" idi. [8] "Turancılığın, yani Macar olmanın birinci ödevi (...) Turan ülküsünü öğrenmek ve bunu yaymak" idi. [9] Macar Turan Cemiyeti 1913ten itibaren Turán adlı bir dergi yayımladı. 1920de dokuz Turancı cemiyet ve birliğin katılımıyla Macaristan Turan Federasyonu (Magyarország Turáni Szövetség) kuruldu.

Macaristandaki Turancı hareketin Türkiye ile neredeyse aynı günlerde örgütlenmesi, Turancı fikirlerin etkinliği kadar, belki Alman İmparatorluğunun I. Dünya Savaşı arefesinde Rusyaya yönelik politikalarıyla da ilgilidir.

Nitekim Macar Turan Cemiyetinin lideri Kont Pál Teleki II. Dünya Savaşı sırasında Hitler Almanyasının desteğiyle Macaristan başbakanı olacaktır (1941). Kafkasya kahramanı Nuri Paşa da uzun yıllar Almanyada yaşadıktan sonra 1938de Türkiyeye dönerek Hitler Almanyasının desteğiyle bir silah fabrikası kurdu; 1941de Almanyanın Ankara büyükelçisi Franz von Papen aracılığıyla Türkiyedeki Turancı harekete gizli destek sağladı. Nuri Paşanın Alman Dışişleri Bakanlığının Türkiye işlerinden sorumlu müsteşarı Ernst Woermann aracılığıyla aktadığı görüşler, Almanyada Turancılık Masasının ve SS Doğu Türkistan Alayının kurulmasında rol oynadı. [10]

Diğer Ülkelerde Turancılık [değiştir]

Kazanlı Abdullah Ahsan tarafından çıkarılan Yeni Turan dergisi 1931den başlayarak Finlandiyada Türkçe ve Fince olarak yayımlandı. Dergi Sovyet karşıtı ve Alman yanlısı yazılara yer veriyordu.

Kaynakça [değiştir]

1. ^ http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E1/14t.html

2. ^ http://www.bozkurtataturk.com/ataturk_bozkurt.htm

3. ^ Füsun Üstel, Türk Ocakları (1912-1931), İletişim Y. 1997, s. 15-42.

4. ^ A.g.e. s. 51 vd.

5. ^ Jacob Landau, Pan-Turkism: From Irredentism to Cooperation, London 1981, s. 34-35.

6. ^ Landau, a.g.e. s. 74-78.

7. ^ Landau, a.g.e. s. 116-117.[kaynak belirtilmeli]

8. ^ Tarık Demirkan, Macar Turancıları, Tarih Vakfı Yay. 2000, s. 27, 28.

9. ^ A.g.y.

10. ^ Uğur Mumcu, 40ların Cadı Kazanı, Tekin Y. 1990.