Mustafa Kemal Paşa, 3 Mayıs 1920 günü Doğu Cephesi Komutanı Kazım

Karabekir Paşa’ya yazdığı bir mektupta "Devlette hiç para kalmadı. Şu

anda içeride para temin edebileceğimiz bir kaynak da yok. Başka

kaynaklardan para temin edinceye kadar Azerbaycan hükümetinden borç

para alınmasını temin etmenizi rica ederim" diyordu. Kazım Karabekir

Paşa, isteği Azerbaycan hükümetine iletti. Bu istek, Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ankara Hükümeti arasındaki ilk resmi temastı.

Azerbaycan’dan Türkiye’ye uzanan kardeş eli.

1921 yılı içinde Nerimanov’un şahsi emri ile Azerbaycan Dışişleri

Bakanı Mirza Davut Hüseyinov, kazanılan Birinci-İkinci İnönü Savaşları

münasebetiyle çektiği telgrafta "...Kazanılan bu büyük zaferlerden

dolayı Türk halkını Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adına

kutluyoruz." diyor ve bu büyük zaferlerin şerefine Azerbaycan halkının

yardım için 30 sistern petrol, 2 sistern benzin, 8 sistern kerosin

gönderdiğini bildiriyordu.

Aynı yılın Mayıs ayında Azerbaycan Devleti, TBMM hükümetine 62 sistern

petrol gönderdi ve bundan sonra savaş bitinceye kadar aynı değerde

petrol ve üç vagon dolusu kerosin göndermeyi taahhüt etti. Bu

taahhüdün dışında 1922 yılında Batum yolu ile Azerbaycan dokuz bin

tondan fazla kerosin ve 350 ton benzin gönderdi.

Mustafa Kemal Paşa 1921 yılında Nerimanov’a bir mektup yazarak borç

para talep etmişti. Bu mektubu 17 Mart 1921 günü büyükelçi Nerimanov’a

ulaştırdı. Nerimanov, derhal 500 kg. altın gönderdi. Bunun 200 kg.

devlet bütçesine, kalanı ise mühimmat ve silah için kullanıldı. Daha

sonra Nerimanov Rusya’dan aldığı 10 milyon altın rubleyi Ankara’ya

gönderdi. Bu yardımlarla savaş içindeki ülkenin durumunda belirgin bir

düzelme oldu.

23 Mart 1921’de Azerbaycan hükümeti talep etmediği halde Türkiye’ye

Azerbaycan halkının hediyesi olarak 30 sistern petrol, 2 sistern

benzin, 8 sistern yağ gönderdi.

Nerimanov, Mustafa Kemal Paşa’nın yazdığı mektuba yazdığı cevabi

mektubunda her gün kazanılan başarılarla Türk halkının emperyalizmden

kurtulma günlerinin yaklaştığını, bu yüzden kahraman Türk halkını

kutladığını yazıyor ve sonra ilave ediyordu; "Paşam, bizim Türk

milletinde kardeş kardeşe borç vermez. Kardeş, her zaman kardeşinin

elinden tutar. Biz kardeşiz, her zaman elinizden tutacağız ve tutmaya

devam edeceğiz." (A. Şemseddinov, Kurtuluş Savaşı Yıllarında

Türkiye-Sovyetler Birliği Alâkaları, shf.66)

Şimdi biz, Ermenistan Karabağdan çekilmeden, Ermenistan

kapılarını açarsak, bu, kardeşimiz olan Azerbaycan’a ihanet değil de

nedir. Bu karara onay verenler bu vebali taşayamacaklar ve tarih

onları hep kardeş haini olarak yazacaktır.