Son bir neçə ayda Türkiyə-Ermənistan əlaqələrində yaxınlaşmaların baş verdiyini müşahidə edirik.Bu əlaqələrlə bağlı bəzi yerli və xarici analitiklər obyektiv olaraq təhlil edirdilər ki, türkiyə dövlətinin ermənistanla xoşməramlı mesajını qarşı tərəf öz milli-dövləti maraqlarında kənara çıxmamaq şərti ilə ilə razılıq verəçəkdir. Çünki Türkiyə dövləti ermənistanla əlaqələrin qurulmasında maraqlı olub.Amma ilk öncə Türkiyənin rəsmi irəvan qarşısında tələbləri olub.

-Ermənistanın Türkiyə torpaqlarına olan iddialarını geri götürüsün

-Azərbaycanın işğal etdiyi iyirmi faiz torpaqlarını geri qaytarsın

-Ermənistanın və xaricdə fəaliyyət göstərən erməni lobbisinin saxta Erməni soyqırımının tanıdılması iddialarında geri çəkilsin.

Hal-hazırda türkiyə ermənistan əlaqələrinin konstruktiv çərçivədə qurulması hər iki tərəfin maraqlarına qisməndə olsun cavab verir.Türkiyənin Baş Naziri Rəcəb Təyyub Erdogan Rusiya-Gürcüstan müharibəsindən sonra Qafqazda sabitliyin yaranması üçün 5 dövləti əhatə edəcək Qafqazın Sabitliyi Pakti ideyasını irəli sürdü.İndi ki şəraitdə Türkiyə-Ermənistan əlaqələrin qurulması türkiyənın bu pakti reallaşdırmaq nöqteyi nəzərindən ortaya atdığı ideyanın prinsiplərinə cavab verir.

Rəsmi Moskvanında türkiyənin bu təşəbbusunu dəstəkləməsi türkiyənin hərəkətə keçməsinə səbəb oldu.Xüsusi ilə son illər Türkiyə-Rusiya arasında ticari-iqtisadi və siyasi əlaqələrin qurulması artıq hər iki dövlət arasında ticari dövriyyənin 20 milyard dolları ötüb keçməsi Rusiya dövlətinində bu paktın həyatə keçməsində maraqlı tərəf kimi çıxış etməsində rol oynayır.

Əgər bu ittifaq reallaşarsa Rusiya onun öz nəzarəti altında olmasını istəyəcəkdir.Unutmaq olmaz ki,tarix boyu rusiya həmişə siyasət meydanında təkbaşına oyun oynamağı xoşlayır.

Türkiyə siyasətçiləri gözəl dərk edirlər ki,ermənistanın bu pakta qoşulması moskvanın razılığı ilə baş tuta bilər. Türkiyənin bu işdə dövlət maraqları nədən ibarət ola bilər:

-Türkiyə Cənubi Qafqazda sülhün və sabitliyin yaranmasını istəyir.

- Azərbaycan-Gürcüstani-Türkiyəni birləşdirən regional lahiyələr bu ərazidən keçir

-türkiyə avropa birliyinə üzv olmaq istəyir bu gün irəvanla əlaqələrin qurulması ankaranın avropa birliyinə daxil olmasında azda olsa kömək edə bilər.

Bəs rəsmi irəvan bu əlaqələrdən yetərincə faydalana bildimi?Məncə bunun nəticəsi irəvanın gözlədiyindən artıq müsbət oldu.Ermənistanda demək olar ki,bu ideya dəstək vermək zorunda qaldı.Çünki Rusiya-gürcüstan savaşından ən cox zərər cəkən dövlətlərdən biridə ermənistan oldu. Ermənistanin türkiyə ilə əlaqələrin qurulmasında əsas prioritet məqsədlərindən biridə o idi ki,öz daxilində yaranmış gərginliyi səngitmək və içtimai fikri başqa istiqamətə yönəltmək istəyirdi.Seçkilərdən sonra ermənistanda yaşanan bir mart hadisələrin acisini insanlara unutdurmaq üçün bu münasibətlər irəvanın maraqlarına cavab verirdi.Belə demək olarsa ermənistan administrasiyası istədiyinə nail oldu.Müxalifətin təsir imkanları demək olarsa məhdudlaşdırılib.Sarkisiyan administrasiyası öz hakimiyyətini müəyyən dövrə qədər gücləndirə bildi.

Ancaq bir şeyi nəzərdən qaçırmaq olmaz ki,bu gün ermənistanin xarici siyasətini formalaşdıran Rusiya dövləti və erməni lobbisidir.Çünki erməni lobbisinin ölkənin xarici-daxili siyasətinə böyük təsirləri var.Rusiya bu gün ermənistana bəlli çərçivədə icazə kvotası qoyub ki,bu kvota çərçivəsində rəsmi irəvan xarici siyasətini yürüdə bilir.Bu bir növ “icazəli xarici siyasət doktrinası”təəssüratı yaradır.

Ermənistanın içtimai-siyasi mühütünü formalaşdıran və istədiyi namizədi prezident kürsünə əyləşdirən-Amerika və qərb dövlətləri deyil Rusiya dövlətinin bilavasitə rolu ilə həyata keçirilir.Amerikanın senatoru Ricard Luqarın sözləri desək son vaxtlar Amerikanın Cənubı Qafqazda mövqeləri zəifləyir.Rusiya Amerikanı regiondan sıxışdırır.

Çünki bu gün Türkiyə-Ermənistanin əlaqələrinin qurulması və inkişafa doğru istiqamət alması rusiyanın regional maraqlarına cavab vermir. Türkiyənin ermənistanda güclənməsi və bu əlaqələr gələcəkdə türk iqtisadiyyatının ermənistanı öz ağuşuna ala bilər,yerli bazarda mövqelərinin möhkəmləndirilməsi strateji nöqteyi nəzərdən rusiya dövlətini ermənistan diasporasının qıcıqlandırmaya bilməz.Bunun aşağıdakı amillərlə bağlamaq olar:

- Ermənistan iqtisadi baxımdan gələcəkdə türkiyənin təsir dairəsinə düşə bilər

- Uzun illər boyu formalaşmış və ölkənin daxili-xarici siyasətində ciddi faktor sayılan “Böyük Ermənistan”ideologiyasının iflasına gətirib çıxarda bilər

- Bu əlaqələr hərbi strateji cəhətdən ermənistanda yerləşən rusiyanın maraqlaırna ziddiyyət təşkil edir

- Regional siyasətdə isə türkiyənin cənubi qafqazda üstünlüyü möhkəmlənə bilər.

Hal hazırda erməni cəmiyyətidə türkiyə ilə münasibətlərin qurulmasında maraqlı deyil.Aparılan rəy sorğularıda bunu təsdiq edir.Erməni içtimaiyyəti türk millətinə qarşı formalaşmıs nifrət aqoniyası və revanşçılıq hissləri qurtula bilmir.Sosialoji sorğuların nəticəsi türkiyə ermənistanın düşməni kimi göstərilir.

Ermənistanın siyasi analitikləri türkiyə ilə münasibətlərin qurulmasında ehtiyyatlı siyasətin aparılmasını proqnozlaşdırırlar.Artıq Ermənistanın Xarici İşlər Naziri Eduard Nalbəndyan irəvanda keçirdiyi mətbuat konfransında ermənistan-türkiyə əlaqələri ilə bağlı məsələyə toxunaraq bunları deyib” Türkiyə münasibətləri normalaşdırmağa çalışmaqla bizə yaxşılıq etmir.ermənistan soyqırımın tanınması siyasətindən heç vaxt geri çəkilməyəcəkdir” Nalbandyan çıxışına davam edərək türkiyənin son vaxtlar hər iki tərəfin iştirakı ilə tarixçilərdən ibarət birgə komissiyanın yaradılması təklifini rədd edib.Çıxışında bu məsələnin o zaman reallaşa biləcəyini bildirib ki,türkiyə ermənistanla diplomatik əlaqalər qurulmasından sonra bu təklifə bağıla biləcəyini qeyd edib.

Dünya Azərbaycanlıları Konqresi Gənclər Təşkilati