PAYLAŞILMAYAN BÖLGE: KARABAĞ Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ Bölgesinde 10 Aralık 2006 tarihinde uluslararası hukuk göz ardı edilerek yapılan Anayasa Referandumu ardından 19 Temmuz 2007 de devlet başkanı seçimleri düzenlendi. Dağlık Karabağ da ki seçimler Anayasa Referandumundaki gibi Uluslararası hukuka aykırı olarak gerçekleştirilmiş ve bunun sonucu olarak ta durumu tek taraflı olarak tanıma ve tanıtma çabalarıyla uğraşıyorlar.



Buna karşı olarak Türkiye ve Azerbaycan dahil olmak üzere Uluslar arası toplum, seçimlerin yasadışı olduğunu açıklamış bulunuyorlar. Karabağ Ermenileri ilk devlet başkanlığı seçimlerinin yapıldığı 21 Aralık 1994 tarihinden bu yana 4 milletvekili çıkarttı, 3 yerel yönetim seçimi ve 2 referandum gerçekleştirdi. 140 bin nüfuslu Dağlık Karabağ da 5 adayın yarıştığı ve Rusya Federasyonu, Fransa, Sirbistan ve Makedonya’nın gözlemci gönderdiği son devlet başkanı seçimi, beklendiği gibi eski Ulusal Güvenlik Servisi Başkanı Bako Sahakyan kazandı. Bu karmaşıklık beklendiği gibi de oldu, kargaşadan yararlanmak isteyen ve sahte seçim uygulaması uygulayan Dağlık Karabağ Ermenilerine en büyük destek Ermeni Devrimci Federasyonu (TAŞNAKLAR) dan geldi. Yaptıkları uluslar arası hukuka aykırı seçimlere rağmen iki dönemdir devlet başkanı olan Shaakyan Statü bakımından Dağlık Karabağ’ın tanınmasını istiyor. 12 Kasım’da Miras Partisi tarafından sunulan ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’nin tanınmasına ilişkin yasa teklifini Ermenistan Millet Meclisinde tartışılmış, Ermenistan Hükümeti tarafından şu anki Çıkarlarına uygun düşmediği için yasa teklifini kabul etmemiştir.



Ama alınan kararların prosedürler çerçevesinde Millet Meclisine bir daha sunulacağı bildirilmektedir. Bence bu süreç böyle devam ettiği sürece bu yasa daha çok Millet Meclisi’ne sunulacak, benim korkum bir gün bu yasanın Uluslararası Hukuka aykırılığına rağmen kabul görüleceği ihtimalidir. Bu konuyu burada bırakıp önce 1992 yılında Azerbaycan Devleti ile Ermenistan Devleti arasında ki ihtilafın kalıcı olarak çözümlenmesi için MİNSK de düzenlenen Zirvede karar verilmiş ve MİNSK GRUBU kurulmuştur. Uzun süren görüşmelerden sonra sonuç bulunamayınca Minsk Gurup Eş-Başkanlarının girişimleri sonucu Azerbaycan ve Ermenistan Dışişleri Bakanlarının Nisan 2004 de Prag da bir araya gelmeleriyle   Prag Süreci   olarak anılan yeni bir dönem başladı.



Prag Sürecinde Azerbaycan tarafı adım adım çözüm, Ermenistan tarafı da paket çözüm’ü teklif etti. MİNSK gurubu bu teklifleri bir anlamlı olarak kabul etmedi ve bunların yerine paket çözümün aşamalı uygulaması yöntemini geliştirdi ve tarafları bu formülü benimseme zorunda bıraktı. Prag Sürecinden sonra Eş-Başkanların formülüne göre, Dağlık Karabağ’ın nihai statüsünün belirlenmesinin geleceğe bırakması, bunun yanında statünün hangi yöntemle tespiti şimdiden öngörülüyor. Eş-Başkanlar bu bağlamda işkal altındaki Rayonların boşaltılması, Dağlık Karabağ ile Ermenistan arasında bağlantı sağlanması, Dağlık Karabağ’ın statüsünün referandumla ile belirlenmesi, yerlerinden edilmiş kişilere yani zorla kendi topraklarından uzaklaştırılmış kişilere özel önem gösterilmesi, askerden arındırma ve uluslar arası yardım temin ilkelerini tespit ettiler. Ancak, Azerbaycan nihai statünün belirlenmesine kadar geçen sürede re-entedrasyon sürecini tanımlamak istiyor. Bunun yanı sıra Bakü Dağlık Karabağ sorununun tek çözüm yolunun Azerbaycan toprak bütünlüğü çerçevesinde verilecek özerklik statüsünden geçtiği ifade edilmektedir.

Ancak, Azerbaycan devletinde Karabağ sorununun müzakerelerle çözülmeyeceği sloganları ve sesleri yükselmeye başlamaktadır. Başka bir açıdan baktığımız zaman MİNSK grubunun kurulmasından sonraki süreçte Dağlık Karabağ’da 2004 yılında Devlet Başkanı seçimlerinin geçirilmesi Ermeni tarafının barış sürecine ne kadar sıcak baktığını göre biliriz. İşkal altında ki Dağlık Karabağ bölgesinde devlet başkanlığı seçiminin düzenlenmesinin barışçı çözüme yönelik çabalara meydan okuyan bir girişim olduğu açık. Buna fazla ses çıkarmayan MİNSK gurubuna gelirsen hangi ülkelerden oluşup ve nasıl bir yol izlediklerine bakmamız lazım. MİNSK gurubu 1992 yılında 10 üyeden oluşmuş ve bunlardan Eş-Başkan olarak da ABD, Fransa ve Rusya devletleri seçilmiştir. Minsk Gurubunun kurulduğu süreçten günümüze kadar tam bir şema olarak bakarsak statü konusunda çok da bir şeyler değişmemektedir, çünkü ABD ve Fransa gibi ermeni diasporası barındıran ülkeler de statükoyu özellikle değiştirmek istemiyorlar. Aslında bu da ermeni tarafının işine yaramaktadır. Tüm bunların sonucunda tam bir özet geçilirse Minsk Gurubunun kısa vadede her hangi bir değişiklik yapacağı söz konu değildir.

Azerbaycan Devletinin girişimleri sonucu oluşacak değişikliklerde Minsk Grubunun bir etkisi olmayacaktır. Bu bağlamda Azerbaycan’ın kendi dış politikası çerçevesinde Dağlık Karabğ konusunda yeni politik yöntemler geliştirmesi gerekmektedir. Bakü’nün geliştireceği dış politik yöntemler ilk önce komşuluk ilişkisinde iyi ve güçlü politik adımlar atması gerekmektedir, bu bağlamda İran, Rusya, Türkiye ve Gürcistan ile ilişkilerine yeniden bakıp yeni politik çizelgeler oluşturmalıdır. Dağlık Karabağ’ın statüsü konusunda Uluslararası Hukuk’a uygun olarak yeni düzenlemeler ve Referandumlar gerçekleştirmelidir. Bunların yanı sıra Bakü Azerbaycan halkının kızgınlıklarını yatıştırmak için yeni eylemler ve sloganlar oluşturmalı ve bunları uygulayacak komiteler kurmalıdır.

Son zamanlarda Türkiye ile komşuluk ilişkileri Ermenistan- Türkiye arasındaki Alican sınır kapısının açılması söylemleri üzerine sekteye uğramaya başlamış hatta bu konuda karşılıklı olarak Azerbaycan ve Türkiye arasında sıcak Diplomatik girişimler yapılmıştır. Ne kadarda Türkiye tarafı Karabağ’ın statü konusu halledilmeden Türkiye-Ermenistan sınır kapısının açılmayacağını söyleseler de, Azerbaycan tarafı bu konuda büyük rahatsızlık duymakta ve bunu her fırsatta dile getirmektedir. ELŞEN RESULOV Pedfak105@hotmail.com 05057828478