Azerbaycan Cumhuriyetinin ilk defa bağımsızlığını ilan ettiği dönemde, İçişleri Bakanı olarak birçok tarihi hizmet gerçekleştiren Behbut Han Cevanşir ,Azerbaycan Cumhuriyetinin Ruslar tarafından işgali sonrası, Osmanlı Devletine sığınır.İşgal altındaki İstanbul’da ,kurban arama siyaseti, Ermeni intikam hareketi ,hüküm sürmektedir.

10 Nisan 1919 da Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal Bey,5 Ağustos 1920 de Urfa Mutasarrıfı Mehmet Nusret Bey İstanbul’da idam edilmiş,19 Haziran 1920 ‘de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin ilk Başbakanı Fetali Han Hoyski Tiflis’de, 19 Temmuz 1920’de Azerbaycan Parlementosu eski başkan yardımcısı Hasan Bey Agayev Tiflis’de ,15 Mart 1921 de Talat Paşa Berlin’de ermeni teröristler tarafından şehit edilmiştir.

Behbut Han Cevanşir, kendisine de bir suikast yapılacağı endişesiyle ailesi, kardeşi ve çocuğu ile Pera Palas Otelinde kalmaktadır. 18 Temmuz 1921 günü ailece gittiği Tiyatro gösterisi dönüşünde, Ermeni terörist Misak Torlakyan tarafından Pera Palas Oteli yakınında şehit edilir. Katil hemen yakalanır.Yargılama sonucunda suçlu bulunması gerekirken İngilizlerin mahkemeye baskı yapması sonucu “hastadır cezai ehliyeti yoktur “sahte raporuyla serbest bırakılır.

Bu cinayetin üzüntüsü Türk milletin bağrında derin iz bırakır.

Mezartaşına dönemin büyük şairlerinden Celal Sahir (Erozan)’ın şiiri yazılır.

Kısa zaman sonra Behbut Han Cevanşir cinayeti unutulur. Hakkında yazı yazılan çok az sayıdaki kitapta nereye gömülü olduğu kayıtlı değildir. Azerbaycan’daki akrabaları bile kabrinin nerede olduğunu bilmemektedir .!

Türk Dünyası Kültür ve İnsan Hakları Derneği, Şehit Behbut Han Cevanşir’in kabrinin bulunması ve kamuoyu ile paylaşılması konusunu görev kabul eder .

Şehidimizin resmi bulunur.Kabrin nerede bulunduğu bilgisi Azerbaycan Bakü’den gelir .İldeniz Abbaslı ,mezar hakkında Prof.Dr.Edhem Eldem’in “İstanbul’da Ölüm” eserinde ve Ayşe Hür’ün Edhem Eldem’in kitabını tanıttığı makalesinde bilgi bulunduğunu yazar.

Edhem Eldem ,”İstanbul’da Ölüm,Osmanlı-İslam kültüründe Ölüm ve Ritüelleri”(1) eserinde ,ölüm konusunun mezartaşlarımıza yansımasının örneklerini vermektedir.Şehit Behbut Han Cevanşir’in mezartaşında yer alan Celal Sahir’in şiiri dikkatini çekmiştir.Hadisenin özünü görmezden gelerek “Ölümün kine dönüştüğü an” başlığıyla hüküm vermiş!, Behbut Han Cevanşir’i “Turancı politikalarıyla tanınan bakan,Karabağ’da Ermenilere saldırmış,bu yüzden de Ermeni milliyetçilerin hedefi haline gelmişti.” Diyerek tanıtır.” Mezarını Siyasi ve ideolojik bir söylem uğruna dikilmiş bir heykel ya da anıt” olarak tanımlar. Bu, yanlış ve çirkin ,konu hakkında bilgisi olmayanları yanıltan bir açıklamadır.

Yazar, mezar taşında kin mesajı verilmesini doğru bulmamaktadır. Bu yorum çok uzun zamandır kamuoyuna “siyasi maksatlarla Türk insanına ne yapılırsa yapılsın asla karşılık vermeyin, telkinlerinin örneği olmaktadır.

Bunun sonucunda terörist örgütler “ne yaparsak yapalım Türklerde,Türk Devleti de bize karşılık vermeyecektir,Türkleri öldürmemeye deymez,Haydi cinayete” sonucunu çıkartacaktır.

İstanbul’un işgal altında olduğu bir ortamda Ermeni terör örgütünün işlediği cinayet,İngiliz mahkemesinin katili serbest bırakması ,ermeni terör örgütünün işlediği cinayetlerin öncesi ve sonrası yazarı hiç ilgilendirmemektedir. Yazarın yorumu yaralayıcıdır ama onun bu çalışması bize şehidimizin kabrinin yerini öğrenmemizi sağlamıştır.

Behbut Han Cevanşir ’in şehadeti konusu ile Kültür Ateşesi Prof.Dr.Fethi Gedikli’de ilgilenmiş Ahmed Cemalettin’in “Torlakyan Davası: Behbut Han Cevanşir’in katli” kitabının basımına öncülük etmiştir.

Prof.Dr.Fethi Gedikli ile İstanbul-Beşiktaş Yahya Efendi Dergahında yapılan araştırma ile Behbut Han Cevanşir’in kabri bulunur.

KARANLIKTAN CÜRET ALDI BİR SIRTLAN

ONUN PENÇESİNDE CAN VERDİ BİR ŞİR

BİR YIĞIN KEMİKTİR TOPRAKTA KALAN

CENNETE YÜKSELDİ BEHBUT HAN CEVANŞİR



YOLCU BU GÖRDÜĞÜN BİR MAKBER DEĞİL

ZÜLME ZEBUN OLAN HAKKIN HEYKELİ

GEÇME DUR ÖNÜNDE HÜRMETLE EĞİL

LANETLE AN HAKKA SALDIRAN ELİ



ASLA UYUMASIN BEYNİNDE KİN’İN

MUKADDES BORCUNDUR İNTİKAM ALMAK

İSTERSEN YAŞASIN MİLLETİN DİN’İN

NUR OL ZÜLMETİ BOĞ,NAR OL ZULMETİ YAK

Celal Sahir (Erozan)

Tarih-i vefatı 12 ZİLKADE 1339

18 Temmuz 1337

ŞEHİDEN VEFAT EDEN MERHUM BEHBUT HAN CEVANŞİR’İN HABGAH-I EBEDİYESİDİR.

Yevm-i Salı RUHUNA FATİHA

Behbut Han Cevanşir’in cinayete kurban gitmesi, İstanbul’un işgal altında olduğu bir dönemde Türk milletini üzüntüye boğar.İngiliz Mahkemesi katili serbest bırakmak için Türk milletini yargılama yolunu seçer ve katil Torlakyan serbest bırakılır,ABD ye kaçar, uzun yıllar yaşar.

Behbut Han Cevanşir’in çocuğu yoktur.Kardeşinin torunu ünlü KBB Profösörü,Behbut Cevanşir tenisçi kişiliğiyle popüler bir insandır.Dedesine sahip çıktığı yönünde herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır.



92 yıl sonra 20 Temmuz 2013 şehit edildiği Pera Palas önünde anılan Behbut Han Cevanşir, unutmamamız gereken bir değerimizdir,saygı ve rahmetle anıyoruz .

Celal ÖCAL