1990’dan sonra Orta Asya ve Kafkasya’daki Türk devletlerinin bağımsızlıklarını kazanmasının ardından siyasal arenada birçok lider ortaya çıktı. Bu liderlerden bir kısmı Sovyetler Birliği zamanında da devletin üst kademelerinde görev almış kişilerdi. İçlerinden biri devlet adamlığı, aklı,zekâsı, çalışkanlığı ve uzak öngörüleriyle öne çıkmış; ülkesini kısa sürede siyasal istikrara kavuşturarak ekonomik kalkınmasını gerçekleştirmiş bir lider olarak bölgesel gelişmelere yön vermeyi başarmıştır. Kuşkusuz bu lider Kazakistan cumhurbaşkanı Nur SultanAbishevich Nazarbayev’dir.

Nazarbayev 1940 yılında Almatı’ya 30km mesafedeki Çmalgan bölgesinde fakir bir ailede dünyaya gelmiştir. Uzman, bürokrat ve yönetici olarak devletin pek çok kademesinde başarılı görevler üstlendikten sonra 1986-89 yılları arasında Kazakistan Bakanlar Konseyi başkanlığına, 1989-91 yılları arasında ise Kazakistan Komünist Partisi birinci sekreterlik görevine ve ardından Kazakistan Yüksek Sovyet Başkanlığına ve nihayet Kazakistan cumhurbaşkanlığı makamına getirilmiştir. Devletin en alttan en üst seviyesine kadar bütün görevlerinde yüksek bir disiplin, görev aşkı ve özveriyle çalışan Nur Sultan Nazarbayev cumhurbaşkanlığı görevi süresince de her alanda yaptığı köklü reformlar ve gerçekleştirdiği büyük atılımlarla kısa sürede ülkesinin yapısal sorunlarına çözüm getirmiş ve Kazakistan’ı komşu ülkelerden çok farklı bir konuma yükseltmiştir.

Nazarbayev’in öncelikle ülkenin istikrarını, güvenliğini ve huzurunu ön planda tutmuş, sınırları güvence altına almış, ülkenin birliği açısından başkenti Almatı’dan kuzeyde küçük bir kent olan tarihi Akmola kentine taşımış ve adını da Astana olarak değiştirmiştir. Başkentin Çin ve Kırgızistan sınırındaki Almatı’dan ülkenin orta kısmındaki Astana’ya taşınmasının altındaki en önemli neden güvenliktir. Üstelik ülkenin kuzey bölgesinde çok önemli bir Rus nüfusunun bulunduğunu hesaba katacak olursak başkentin tam da o bölgenin ortasına taşınması sonucu güneydeki Kazak ağırlıklı nüfusun bu bölgelere göç etmesi ülkenin etnik ve kültürel entegrasyonu yönünde atılmış dâhiyane bir adımdır. Nazarbayev’in gerçekleştirdiği bu değişim çok büyük siyasal öngörülere sahip olduğunun bariz bir göstergesidir. Nur Sultan Nazarbayev istikrar ve güvenliğin yanısıra ekonomik ve sosyal kalkınmaya da önem vermiş, ülkenin önüne 2030 hedefini koymuştur. Halka yönelik konuşmalarında bütün Kazak halkını bu yönde çalışmaya davet etmiş ve 2030 yılına gelindiğinde ülkenin bütün ekonomik ve toplumsal sorunlarını çözmüş, istikrarlı, müreffeh ve uygar bir devlet olarak çağdaş devletler liginde yer alması gerektiğini belirtmiştir. Tabi ki bu hedef sırf arzudan ibaret değildir.

Nazarbayev yönetimindeki Kazakistan, bağımsızlıktan hemen sonra Sovyetler Birliği döneminden intikal eden yapısal ve alt yapı sorunlarını çözüme kavuşturmuştur. Enerji satışından elde edilen gelirle de ülkenin ekonomik kalkınmasına öncelik vermiştir. Bu doğrultuda ülkenin oran olarak toprak büyüklüğü karşısında az sayılabilecek nüfusunu çoğaltmak amacıyla yurtdışında yaşayan bütün Kazak soydaşlara arazi ve imkânlar tahsis edilerek onları ülkeye davet edilmiş ve iskân etmiştir. Böylece Kazak nüfusu ile Rus nüfusu dengelenmeye çalışılmıştır. Bu iskân politikası ülkenin birliğine yönelik önemli bir adımolarak değerlendirilebilir. Ülkenin çok büyük araziye sahip olması açısından toplu ulaşım ve özellikle demiryolu ağlarının gelişmesi yönünde devrim sayılabilecek yatırımlar yapılmıştır. Öyle ki son 15 yılda ülkenin dört bir tarafı 10.000 km demiryolu ağıyla birbirine bağlanmıştır. Sosyal yönde atılan diğer bir adım ise ülke nüfusu arttırmaya yönelik demografik çalışmalardır. Bu doğrultuda ailelere çocuk teşviki verilmiş, sağlık hizmetleri devlet tarafından karşılanmış, çocuklu ailelere arazi tahsisi yapılmıştır. Nur Sultan Nazarbayev tarımın makineleşmesi; petrol ve gaz sanayinin gelişmesi; limanlar,havaalanları ve kentlerin modernizasyonu; eğitimin yaygınlaştırılması; üniversitelerin uluslararası standartlara yükseltilmesi; ordunu eğitimi ve teçhizatının modern ordular seviyesine yükseltilmesi gibi hemen hemen her sahada çok büyük değişimlere imza atmıştır.

Ülkenin istikrara kavuşmasıyla birlikte dış politikada önemli adımlar atan Nur Sultan Nazarbayev, başta komşu devletler olmak üzere bütün devletlerle ilişkilerini geliştirmiştir. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Birleşmiş Milletler, İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) ve ECO olmak üzere uluslararası ve bölgesel kuruluşlarda aktif rol alan Kazakistan Şanghay İşbirliği Örgütü’nün de kurucu üyelerinden biri olarak bölgesel bir güç olma yolunda ilerlemektedir. Esasen Nur Sultan Nazarbayev üstün devlet adamı nitelikleriyle siyasal öngörülerini hayata geçirmiş, bağımsızlıktan sonra batıyla işbirliği yaparak nükleer silahlardan kurtulmuştur. Böylece batıyla entegrasyonunu sağlamıştır. Büyük petrol şirketleriyle işbirliği olanakları elde ederek önemli miktarda yabancı sermayeyi ülkesine çekmiş ve eskimiş petrol sanayiini modernleştirme şansını yakalamıştır. Enerjiden elde ettiği muazzam geliri ülkenin altyapı sorunlarını çözmekte kullanmıştır. Örneğin bütün kentleri modern otoyollarla birbirine bağlamış eski başkent ve ülkenin ekonomik merkezikonumundaki Almatı’dametro inşaatını başlatıp başarıyla tamamlamış, ülke ekonomisinde önemli bir paya sahip olan demir-çelik fabrikalarının modernizasyonunu gerçekleştirmiş, başta tahıl üretimi olmak üzere tarımı makineleştirmiş, tarımda büyük önemi bulunan su kanallarının onarımını gerçekleştirmiş, Sovyetler birliği döneminin yanlış uygulamaları neticesinde kurumaya yüz tutmuş Aral Gölü’nü kurtarmaya yönelik önemli projeleri hayata geçirmiş, başta Çinli ve Batılı enerji şirketleri ile olmak üzere önemli enerji anlaşmaları imzalamış ve böylece ekonomik kalkınmayı gerçekleştirmiştir.

SONUÇ OLARAK

Nur Sultan Nazarbayev, büyük bir devlet adamı olarak özverili çalışmaları, engin ileri görüşlülüğü,zekâsı ve çalışkanlığıyla gerek Kazak halkı gerekse Türk dünyası için önemli bir lider konumundadır. Ülkesine refah ve huzur, bölgesine barış ve istikrar getiren lider olarak Nazarbayev bölgedeki diğer devlet adamları için örnek teşkil edebilecek konumdadır.

*Giresun Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi