UC Davis olarak bilinen üniversite çalıştığım tarım bilimlerinde dünyanın bir numarası olarak biliniyor. Geçmişten beri duymuşumdur namını. Doktora yapacağım zaman başvurmak istedim ancak İngiltereden daha önce kabul belgesi aldığım için gidememiştim. Ancak içimde hep bir boşluk kalmıştı. Sonradan keşke bir post-doc yapsaymışım diyorum. Son Bitki Beslemem Kongresine katılan çoğu seçkin kişilerin özgeçmişinde uzun bir post-doc geçmişlerinin olduğunu ve çoğunun da Davis ve benzeri üniversitelerde doktora sonrası araştırma yaptıklarını görünce Davisi üniversitelilik gözü ile incelemek istedim. Kısa süreliğine 2009 Ağustos 24-31 tarihleri arasında katıldığım 16 Bitki Besleme Konferansı sırasında bir kaç kez ziyaret etiğim California Davis üniversitesini tanımak için üniversitedeki birçok insana sorduğum sorulara aldığım cevaplar ve kendi gözlemlerimi sizler ile paylaşmak istedim. Umarım ülkemiz üniversiteleri için yararlı bir gözlem olmuştur.

Üniversite ve Davis Kasabası Bilinçli Olarak Büyütülmüyor

Davis küçük bir üniversite kasabası. Kasabanın nüfusu 34 bin, 20 bini öğrenci diğerleri üniversite hizmetinde çalışan hoca ve diğer ilgililer. Pahalı olduğu için de fakir fukara bu bölgede yaşamıyor. Genelde gördüğüm dünyadaki gelişmiş üniversiteler büyük kentlerin esi olmadan kendi küçük kasaba alanında derin araştırma yapmaktadır. Davis kasabası çok büyütülmüyor. Yeni tek binaya izin verilmiyor, yeni bir şey yapılacaksa da eskisi yıkılır yerine yapılıyormuş.

Üniversitede Ulaşım Bisiklet ile Yapılıyor

Üniversite de bu bağlamda korumaya alınmış, yapınsın bozulmasına izin verilmiyor. Kampus temiz içeride gürültü yok. Öğrencilerin araba yarışı ve motosiklet yarışı hiç yok. Üniversite kampusuna araba ile girmek yasak. Hocaların dahi arabası ile üniversiteye girmesi yasak. Ancak resmi işler ve bir şeyin taşınması için kapı açılıyor. Üniversitenin içinde çok sayıda üniversitenin otobüsü var. Öğrenciler kullanıyor. Parasız olarak öğrenciler taşınıyor. Hocalar da bedava servisten yararlanabiliyor. Mütevazı bisiklet aracı öğrenci ve öğretim üyesinin hizmetinde her yerde en çok bulunan atmosferi ve çevreyi kirletmeyen ulaşım aracı. Üniversitenin rektörü dahi bisikleti ile geliyor. Arabası bile varsa dışarıda park parasını ödediği yere park edip işine gidiyormuş. Bizdeki gibi Mercedes veya benzeri sınıfta lük makam arabaları yoktur. Hocaların lojmanı yok. Rektörün lojmanı yok. Herkes gibi rektör de sıradan bir bilim insanı olarak işine bisikleti ile geliyor, dersi olduğunda dersine gidiyor. Korumasız ve korkusuz ün

Üniversite kampusu ihtiyaca uygun olarak inşa edilmiş yer yer yeni birimler ekleniyor ancak belili bir mastır planına göre yapılıyormuş.

Üniversitenin İki İlgi Çeken Merkezi Kütüphane ve Kitap Satış Merkezi

Üniversitenin kitap satış yeri öğrencilerin bütün ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenmiş. Ders notları, birinci, ikinci el kitaplar, diğer zorunlu giderler yanında üniversitenin marka ürünleri satılıyor. Üniversite kitap satış yerinin yakınında birkaç dükkân hariç bizdekine benzer her bölümün altında bir kantin, üniversitenin her köşesinde derme çatma kafe benzeri yiyecek içecek satan bir yer görmedim. Üniversitenin en büyük özelliği kütüphanesidir. İçeriye giren çıkan koltuklarının altında kitap olan öğrenciler. Kütüphanede ne kadar kitap olduğunu soramadım. Ancak kısa sürede gördüğüm hatırı sayılır sayıda ülkemizde hiçbir kütüphanede görmediğim kadar kitap vardı. Doğaldır ki başarılı bir üniversite ancak yayın ile ayakta durabilir. Yoksa okumadan, çalışmadan her halde bu düzeyde saygınlık göremezdi.

Yaz Okuluna Sınıfta Kalanlar Değil, Üniversiteyi Erken Bitirmek İsteyen Çalışkan Öğrenciler Başvuruyor

Davisi gezerken kısa süre içinde üniversiteyi tanımaya ve çalışma sitemini öğrenmeye çalıştım. Yolda karşılaştığım bazı öğrencilere hem bir adres sormak hem de yazın ne yaptıklarını sordum. Yaz okuluna gidiyorlar. Şaka yollu sizde mi tembellerdensiniz dedim. Yok, biz bir an önce bitirmek istiyoruz. Bizdeki gibi dersi veremeyen veya başarısız olup yeniden dersi alarak geçen değil tam tersine çalışkan ve bir an önce mezun olmak isteyen öğrenciler derse geliyor. Öğrenciler genel lise başarısı ve diğer sınav sonuçlarına göre üniversiteye alınıyor. Son derece zor bir okul. Her gelenin mezun olduğu, kalanların devreye yakınlarını ve yetkilileri soktukları bir durum hiç değil. Öğrenciler lisansta iyi yetiştikleri gibi sosyal olarak da öğrenciler sosyal projelerde yer alalara sosyalleşiyorlar. Lisansüstü ve doktora eğitimi daha seçici. Dünyanın her tarafından öğrenciler başvuruyor, Referans ve mezuniyet notu, bizdeki ALES benzeri sınavdan aldıkları not önemseniyor. Ancak herkesi de almıyorlar. Alınacak öğrenciler

Öğretim Üyesi Üniversiteye Nasıl Alınıyor?

Üniversitenin yaklaşık 3000 öğretim üyesi varmış: tabii post-doc ve diğer yüksek lisanslı araştırıcılar harç. Davis üniversitesi bilimsel olarak çok güçlü bir kadroya sahip. Davis öğrenci alımından tutun da akademisyen alımına kadar çok seçicidirler. Öğrenci de öğretim üyesi de inanılmaz ölçüde çalışıyorlar. Zamanında Daviste bulunan ve çalışkan bir Profesör hocam oradan bana yazdığı bir mektupta "burada profesörler bizden kat ve kat daha fazla çalışıyorlar" dediğini hatırlıyorum.

Akademik aşma tamamen rekabete dayalı. Birinci koşul kendi üniversitesinde Doktorasını almış kişiyi almıyor. Kendi eşdeğerindeki bir üniversitede doktora yapmış, birkaç post-dok deneyimi olmuş ve hatırı sayılır sayıda makalesi olan, proje üretmiş kişi üniversiteye yine dosya üzerinden rekabet ile alınmaktadır. Kelimenin tam anlamı ile en iyiyi almaya çalışıyorlar. Mutlaka akademisyen olarak alınacak kişi bölüme ve ilgili fakülteye bir seminer ile o güne kadar yaptığı bilimsel çalışmalarını ve geleceğe ilişkin ön görülerini uzun uzun anlatır. Seminere katılan profesörler kurulu ve diğer ilgililerin görüşü ile kişinin üniversiteye bizdeki Yar. Doç kadrosuna alınması sağlanıyor. Yakın geçmişe kadar Daviste post-dok yapmış bir arkadaşım çok başarılı olmasına rağmen ve de çok sayıda birinci sınıf yayını ve patenti olmasına rağmen üniversitede kadro bulamadığı için devlet kurumlarında çalışmaya geçmiş.



Profesörler Çok Ayrıcalıklı

Profesör olmak gerçekten çok zor muş. Çünkü maaşı önemli ölçüde artıyor. Adayın hazırladığı dosya ülke içinde ve dışında o konuda en iyi 10 bağımsız kişiye gönderilmektedir. Bizdeki gibi hemen arkasında telefonlar veya iyi çocuktur sözlerinin burada bilinmediği belirtiliyor.

Profesör Amerikada ayrı bir kategoride kabul ediliyor. Üniversite senatosu ağırlıklı olarak seçilmiş profesörler kurulundan oluşuyor. Profesörlerin çok güçlü oldukları ve yayın sayısı yönünden çok çok ileride oldukları biliniyor. Gerçekten her biri kendi çapında yetenek ve bilgileri ile gerek yayınları ve gerekse verdikleri konferanslardan anlaşılıyor. Birinci sınıf dergilerdeki yayın sayısı, atıf alma durumu, üniversiteye kazandırdığı proje, getirdiği para, yetiştirdiği öğrenci, kitap ve veya kitap bölümü önemsenen ölçütlerdir. Uluslararası konferanslarda CU Davis üniversitesinden gelen konuşmacıların hep ilgi ile dinlendiklerini biliyorum. Davisteki profesörler ile kendi durumumu karşılaştırdığımda yardımcı doçent bile olamayacağım görülüyor. Emekli hocaları o kadar kendilerini bilime vermişler halen normal birer araştırmacı gibi düzenli çalışıyorlar. Bizim alanda çalışan dünyaca ünü ve makalelerinin impact faktörü 83 olan Emanuel Epstein yaşı 90nın üzerinde olmasına rağmen halen her gün bisiklet ile ü



Öğretim Üyeleri Denetleniyor

Her yıl öğretim üyeleri bağımız bir komisyon tarafından iç akreditasyon niteliğinde dersleri dinlenerek not alıyorlar. Öğrenci değerlendirmesi kadar üniversite içinden ve üniversite dışından gelen denetçiler hocanın ders anlatma şekli, kullandığı teknikler ve öğrenci merkezli olup olmadığını denetliyor. Hangi hocanın ne zaman denetleneceği de bilinmiyormuş. Her öğretim üyesi her yıl çalışmalarını raporla bölüm başkanına iletiyor. Bölüm başkanı hocayı odasına çağırmıyor. Kendisi veya seçtiği bir heyet hoca ile 2 saat görüşerek hoca hakkında kendi raporunu belirtiyor.

Öğretim Üyesi Maaşları Kişisel Başarıya Bağlı Olarak Değişiyor

Üniversitede herkesin bizde ki gibi bir sabit maaşı var. Üzerine kişinin üniversite ile yaptığı anlaşma ve her yılkı başarı durumuna göre kimsenin çok telaffuz etmediği farklı maaşı bulunmaktadır. Ayrıca kişinin başarısı maaşın farklılaşmasında da etkin rol oynuyor. Profesör olarak bölüme geldiyseniz mutlaka geldiğiniz yerden daha yüksek bir ücret talep teklifi ile gelmişsinizdir. Gerisi sizin ile üniversite yöneticileri arasındaki pazarlığa bağlıdır.

İkinci Öğretim Ek Ders Ücreti Yok, Ancak Herkesin Üniversite İle Anlaşması Gereği Araştırma ve Ders Verme Durumu Tespitli

Bizdeki gibi yayın başına ikramiye veya ek ders ikinci öğretim yerine kişinin dosyası üzerinden bu durumlar telafi edilmektedir. Bunun için üniversitede ikinci öğretim ve ek ders yok. İkinci öğretim bazı büyük kentlerde varmış. Kalitesi yüksek üniversitelerde genelde ikinci öğretim yok muş. O da üniversiteye giremeyenler için değil, çalışıp da okumak isteyenler içinmiş.

Öğrenciler hem seçilerek alınıyor hem de belirli bir ücret ödüyorlarmış. California eyaleti dışında gelen ve yabancı öğrenciden daha yüksek bir ücret alınıyormuş.

Öğretim üyesinin üniversite ile ne oranda ders vereceği belli olduğu için anlaşması kadar derse giriyor. Bunun için ek ders ücreti almıyor. Ancak araştırma yapan öğretim üyelerinin maaşı ders verelerinkinden çok fazla oluğu belirtildi. Genelde öğretim üyeleri, % 60 araştırma % 40 öğretme veya %80 araştırma % 20 öğretmeyi tercih etikleri belirtiliyor.

Her Öğretim Üyesinin Belirli Bir Bütçesi Var

Amerika genelinde olduğu gibi bölüm bütçesi öğretim üyelerinin işlevlerine göre ayrılıyor. Her öğretim üyesinin dosya üzerinden başarısına göre 10-100 bin dolara kadar fatura esasına göre serbest harcama parası bulunuyor. Çok proje üreten, çok yayın çıkaran doğal olarak üniversite bütçesinden daha çok pay alıyormuş. Her araştırıcının resmi harcama kartında harcamalarını amaca uygun harcadığını göstermesi gerekiyor.

Dersler Nasıl İşleniyor

Her dönem dersler yeni baştan inceleniyor. Öğretim üyeleri ve yöneticiler her dersin işleyiş mekanizması, yöntem ve değerlendirme şeklini tartışarak karar veriyorlar. Her öğrenci her derste mutlaka kütüphaneyi kullanarak yoğun ödev hazırlığı yapmaktadır. Ödev öğrencilerin en ciddi ve zaman alan işlevi olarak görülüyor. Her ödev mutlaka inceleniyor ve ödev notu önemsenmektedir.

Seminerler çok ciddi yapılıyor. Başta öğretim üyeleri olmak üzere araştırma öğrencileri ve davetlilerin seminerleri önemle izlenmektedir. Araştırma öğrencilerinin seminerleri kredili olduğu için her öğretim üyesinin kanaati önemsenmektedir.

Yönetici Belirleme Şekli

Bölüm Başkanı açık ilanla dosya üzerinden rekabete dayalı olarak belirleniyor. Bir yere bir bölüm başkanı alınacaksa gazete-dergi ve uluslararası dergilerde koşulları belirlenmiş uygun aday aranır. Daviste bölüm başkanı olmak gerçekten çok zor. Ciddi bir hamallık olarak değerlendiriliyor. Bölümü yönetecek, para bulacak, araştırmaları koordine edecek.

Bölüm başkanı bir şekilde bölümün bilimsel olarak en yetkin kişisi. Çünkü başkası hakkında karar veren kişi olduğu için bilimsel olarak en yetkin kişidir. Bölüm başkanı her yıl bölümün stratejisini ve geleceğe ilişkin stratejisini açıklar. Araştırmaları koordine eder. Bölümün bilimsel işleyişi ve eğitim öğretimin sağlıklı işlemesi için çalışır. Aynı zamanda bölümün bütçesini hazırlamaktan sorumludur. Bölüm başkanlığı gerçekten çok zor bir iş olarak anılıyor ve çoğu bilim adamı bu anlamda yönetici olmak istemiyor. Çünkü bilim ve araştırma yapmak daha çok getirisi olan bir işlev olarak benimsenmiş. Bizdeki gibi makam mevki sahibi olmak veya lojmana girmek için bölüm başkanlığı yapılmıyor.

Daviste Rektör seçimi yakında tamamlanmış. Bir bayan profesör seçilmiş. Amerika üniversiteler bağımsız. Hükümet ile ilişkileri yalnızca ölçütler üzerinden bütçe için görüşüyorlar. Atama formaliteden ibaret. Davise seçilen rektörün yalnızca 16 patenti var 100e yakın hakemli uluslararası dergilerde makalesi var. Yayınları da para ile yayınlanmış üçüncü sınıf ülke dergilerinde değil. Ayrıca iyi bir yönetici olduğunu ispatlamış.

Rektör yetki olarak bilmiyorum ancak bilimsel olarak gerçekten çok güçlü kişidir. Üniversitenin bilimsel işleyişinden sorumludur. Aynı derecede üniversite sekreteri anlamındaki yöneticide üniversitenin diğer idari işlerinin yürütülmesinde sorumlu yeteneğini ve yöneticiliğini ispatlamış diğer güçlü bir erktir.

Yeni Rektörün hedefi üniversiteyi ileriye atılım yapmak üzere yeniden harekete geçirmekmiş.

Darısı ülkemizdeki üniversitelere diyelim.



Özet olarak; Her ülkenin koşulları farklı. Daviste ciddi ve acımasız bir rekabet var, insanlar birbirlerini eziyorlar. Sistem geride kalana şans tanımıyor. Öğrenciler hem başarılı hem de ciddi bir para ödüyorlar ve de gerçekten sömürülüyor. Hocalar daha fazla yayın yapmış olmak için daha çok araştırma öğrencilerine yükleniyorlar. Sonuçta Dünya bilimine katkılarını Bitki Besleme Kongresinde Afrika ve Asyadaki bitkisel üretim ile Amerika ve Afrikadaki üretim ile karşılaştırıldığında bilimin önemini bir kez daha görmüş oldum. CU Davis Amerikada bir marka. Denem yanılma ile de olsa üniversiteyi yönetmek için kişisel tercihten çok sistem geliştirmişler. En iyi doktora öğrencisini yetiştiriyor ancak kendi üniversitesinde akademik kadroya almıyorlar. Belli ki bir bildikleri var. Kendi kendilerini iyi disipline etmişler. Üretme ekseni üzerine bir yapı kurmuşlardır. Davisi Davis yapan nedir dediğimde ilkeleri dediler. Kendi kurallarını koymuşlar. Ve de kaliteden taviz vermemek için kurallarını bozmuyor ve bozdu

, iortas@cu.edu.tr