BAŞKENT GÜNLÜĞÜ / NECDET SİVASLI



e.mail: necdetes@mynet.com



TÜRKİYE-AMERİKA İLİŞKİLERİ



GERİLİYOR MU?..



Son aylarda Suriye’deki kriz, yerini Irak krizine bırakmış görünüyor. Türkiye ile Kuzey Irak arasındaki sıcak ilişkiler, iki koldan Türkiye’yi sıkıştırmaya başladı. Irak Başbakanı Maliki, son açıklamasında, bölgedeki istikrarsızlığın nedenini Erdoğan’ın uyguladığı politikalardan kaynaklandığını söyledi. Zaten gergin olan Türkiye-Irak ilişkileri öyle görünüyor ki bundan sonra daha da gerginleşecektir. Maliki, bir yerde Türkiye’yi tehdit etmekten de geri kalmıyor.



Kuzey Irak’taki petrol ve doğalgaz yataklarına sahip olan Kerkük’ün konumu, Merkezi Irak Hükümeti ile Kuzey Irak Peşmerge Başı Barzani’yi karşı karşıya getiriyor. Türkiye ise, bu noktada Merkezi Irak Hükümetini devre dışı bırakıp, Barzani ile kol kola giriyor. Bu yakınlaşma hem Merkezi Irak Hükümetini, hem de Amerika’yı rahatsız ediyor.



AMERİKA’DAN UYARI ÜZERİNE UYARI



Kuzey Irak konusu nedeni ile Türkiye ile Amerikan ilişkilerinin gerilmeye başladığını söyleyebiliriz. Çünkü geçtiğimiz 2012 yılının son üç ayı içinde ABD’den Türkiye’ye mesaj üzerine mesaj geldi. Bu mesajlarda özetle “Birbirinize çok yaklaştınız, hızlı ve ileri gidiyorsunuz” deniliyor. Hatta içinde bulunduğumuz 2013 yılının ilk ayı içinde bir ABD heyetinin bu konuda Türkiye’ye geleceği ifade ediliyor. Yine, aynı konu için hem Başbakan Erdoğan’ın, hem de Barzani’nin ayrı ayrı Başkan Obama ile görüşmeye gitmeleri planlanıyor.



Buradaki bütün olay, Kuzey Irak’taki zengin ve kaliteli petrol ve doğalgaz yataklarıdır. Amerika, bu zenginliği elinden bırakmak istemiyor. Türkiye-Barzani yakınlaşmasından da bu nedenle rahatsız oluyor. ABD’nin bir başka rahatsızlığı da, Maliki’nin İran’a yönelmesidir. Bu nedenle Türkiye-Merkezi Irak Hükümeti arasında daha sağlıklı ilişkilerin gelişmesi isteniliyor.



Batılı devletler Kuzey Irak ile peş peşe petrol anlaşmaları yapıyor. Türkiye ise bu konuda geri planda kalmamak için hamle yapıyor ama bunun müttefikimiz ABD tarafından engellenmeye çalışılması sanırız düşünülmesi gereken çok önemli bir konu olarak masamızda duruyor.



ABD KONTROLÜ BIRAKMIYOR



Daha açık ifade edelim:



ABD, bölgede tüm taraflar üzerinde etkisini sürdürme kararlılığındadır. Türkiye ile Barzani bölgede bütünleşmeye giderse petrol ve doğalgaz konusunda büyük bir avantaj yakalamış olacaktır. Bunu Amerika görüyor ve her iki tarafı uyararak böyle bir bütünleşmenin önüne geçmek istiyor. “Bölgede kontrol bende olacak” diyor. Bu restleşme ve süreç gelecekte Türkiye- Amerika ilişkilerini gerginleştirip, zora sokabilir. Çünkü ABD’den gelen tüm uyarılara rağmen Ankara-Erbil hattının hiçbir şey olmamış gibi ilişkileri sıkı biçimde sürdürme kararlılığı beklenmedik sıkıntıları da önümüze getirebilir.



Böylesi durumlarda Amerika, Türkiye’yi zora sokacak bazı planlarını devreye sokabilir. Bugüne kadar Türkiye’ye karşı PKK kozunu oynayan müttefikimizin yeni planlarının olabileceğini gözlerden uzak tutmamak gerekiyor. Amerika, hiçbir zaman tam bağımsız, bölgede güçlü bir Türkiye istememiştir ve bundan sonra da istemeyecektir. Atılacak adımları bütün bu riskleri göze alarak atmak gerekiyor.



Yanı başımızda bir iç savaş yaşayan Suriye çıkmazı varken, Irak konusunun gündemin başına oturması ve Erdoğan’ın kurmaylarının Washington’a gitme hazırlığı içinde olmaları da bu konunun gerçekten önemini ortaya koymuyor mu? Ama ne olursa olsun, Amerika bölgedeki üstünlüğünü ve etkisini yitirmek istemeyecektir.



BARZANİ DEVLET Mİ KURUYOR?



Bir de madalyonun öteki yüzü var:



Irak’ın bölünebilme ihtimali karşımızda duruyor. Özellikle Sünni-Şii gerilimi had safhalara taşındı. Kuzey Irak’taki Barzani, bölgede bu karışıklığı fırsat bulup bir Kürt federasyonunu hayata geçirebilir. Bölge kaynıyor. İşin içine İran da karışabilir. Suriye’deki iç çatışmaların nerede noktalanabileceğini ise tahmin etmek giderek güçleşiyor. İçinde Türkiye’nin bulunacağı bir kargaşa yaşanması bizi hem siyasi, hem de ekonomik yönden etkiyecektir.



Ortada çok çeşitli senaryolar dolaşıyor. Başbakan Erdoğan’ın Barzani’ye, Merkezi Irak ile bir çatışması halinde askeri yardım garantisi verdiği iddiaları bile dış basında yer buluyor. “Barzani devlet kuracak, hamisi Türkiye olacak” deniliyor. “Kürdistan’ın himayesi için Amerika turu yapılacak” yorumları yapılıyor. Bu iddialara da hiçbir kesimden yalanlama gelmemesi de dikkat çekicidir. ABD’nin saygın gazeteleri ise “ ABD’nin rotasında gidilmezse Türkiye- ABD ilişkileri zarar görür, gerilim artar” diye yazı yazıyor, yorum yapıyorlar.