Urumiye Gölü Orta Doğu ve İran’ın en büyük, Dünyanın İkinci Büyük Tuz Gölüdür. 330g/L lik tuz oranı bakımından dünyanın en büyük tuz oranına sahip gölü ve eşsiz bir organizma olan Artemia Urumiyana türlerinin,12 çeşit mavi-yeşil alglerin, 27 çeşit memeli, 640 çeşit bitki türünün yaşam alanıdır.

Urumiye Gölünde Artemia'nın çeşitli yönleriyle ilgili araştırmalar, Orta ve Batı Asya, Artemia için bir referans merkezi olarak FAO (Gıda Tarım Örgütü) tarafından aday gösterildi önemli araştırma faaliyetlerini bu merkezde yürütülmektedir.

Urumiye gölü çok sayıda göçmen kuşu ağırlayan flamingo, pelikan, kaşıkçı, leylek, ibiş ve martılara ve 212 çeşit kuşa ev sahipliği yapan doğal bir ortamdır. Gölün faunası ceylan ve yabani koyun gibi çok hayvan içinde uygun bir yaşam alanı sağılıyor, ancak göldeki doğal yaşam yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

Güney Azerbaycan’da (Kuzeybatı İran’da) bulunan Urumiye Gölü, 4750 - 6100 km2 arasında toplam yüzey alanına sahiptir.52000 km2lik Urumiye su havzasının 460 km2lik alanı Türkiye sınırları içerisindedir. Urumiye Gölü, thalassohaline kökenli bir oligotrofik göl olup son yıllarda 1500 m2lik iki parça arasındaki boşluk çok az su değişimi sağlayan bir geçit ile kuzey ve güney bölüme ayrılmıştır, iki kol arasında sınırlı bir su alışverişi sağlayan bir boşluk vardır.





Urumiye Gölü, deniz seviyesinden 1274 m yükseklikte bulunan thalassohaline kaynaklı bir oligotrofik göldür.

Gölün maksimum uzunluğu 128-140 km ve genişliği 15-55 km’dir. Gölün derinliği ortalama 6 m, maksimum 16 m’dir.

Gölün su toplama alanını, 21 daimi ve geçici akarsu ile birlikte, tarımsal, kentsel ve endüstriyel alanlarda akan 39 epizodik nehir oluşmaktadır, atık su arıtımı olmadan, Urumiye Gölünün içine boşalır. Bu akarsulardan en önemlisi Cığatı, Tatau ve Gondar dır, Urumiye gölü %65 lik suyunu bu akarsulardan toplar.

Na+ ve Cl- iyonları üstünlüğü Urumiye gölünün thalassohaline karakterini göstermektedir. Bu iyonlar haricinde SO4, HO3 anyonları ve K, Ca, Mg, Li, katyonları Urumiye Gölünde bol miktarda mevcuttur.

Urumiye Gölünde 102 adet ada ve adacık bulunmaktadır.

URUMİYE GÖLÜNÜN ŞİMDİKİ DURUMU

Urumiye Gölünün %60’ı son 10 yıl içinde kurudu. Uzmanlara göre önlem alınmaması halinde göl bir kaç yıla kadar tuzlu bir kara parçasına dönüşecek

Urumiye Gölü Etrafında şu anda 130 Bin Hektar Tuz Çölü oluşmuştur.







Suyun büyük oranda azalması tuz oranını yükselterek litre başına 330 gr’a çıkarttığı ölçülen son değer. Ürdün- İsrail sınırındaki Ölü Deniz’de bile litre başına ortalama tuz oranı 275 gr olarak ölçülüyor. Göl suyundaki tuz oranının artması, içinde yaşayan ve kuşların ana besini olan balıklarında ölmesine yol açıyor. Ekolojik zincirde görülmeye başlayan bu tehlike çok yakın bir zamanda bütün bölgeyi etkileyecek.

Gölün tuz oranı, tarımsal su havzası için artan talepler nedeniyle ve kuraklık yüzünden son yıllarda 330 g / L dan fazla artış göstermiş ve göl yatağında geniş alanlar kurumuştur. Bu nedenle, bu eşsiz ekosisteminin korunması, Devlet Yöneticileri ve Balıkçılık Araştırma Enstitüleri tarafından mevcut durumu iyileştirmek için düşünülmelidir.

Dünyanın en büyük hypersaline gölü olan Urumiye Gölü, morfolojisi, kimyası ve sedimanları bakımından, Batı ABD'deki Büyük Tuz Gölüne benzemektedir. Urumiye gölünü oligotrofik olarak, 0.5-0.8 mg / l aralığında fitoplankton üretimi açısından karakterize edilebilir, bu Büyük Tuz Gölü ile kıyaslandığında daha düşük değerdir (0,5-3,5 mg / l).

Urumiye Gölünde Artemia'nın rolünü göz önüne alarak, İran Balıkçılık Araştırma Örgütü (IFRO) 2000 yılında Urumiye Artemia Araştırma Merkezi'ni kurdu. Balık yetiştiriciliğinde canlı yem olarak Artemia'nın hayati bir rolü olduğu, bu merkez de dahil olmak üzere çeşitli bölümlerinde Su Kimyası, Stok Değerlendirme, Artemia'nın ve Yosun türlerin ekimi, Su Hastalıkları Hijyeni bölümleri bulunur.

URUMİYE GÖLÜNÜN KURUMA NEDENLERİ VE OLUŞACAK FELAKETLER

Çevrecilere göre gölün kurumasının temel nedeni çevrede kurulan barajlar. Şu anda Urumiye gölü etrafına 36 baraj yapılmış ve 12 barajın inşaatına devam edilmektedir. Bu barajlar gölü besleyen akarsu yataklarına kurulmuştur. Bu barajlar gölün % 60 ının kurumasında büyük pay sahibidir.

İran da son yıllarda görülen kuraklık ve yanlış sulama politikaları da gölün kurumasının başlıca nedenleri arasında.

Urumiye Gölü etrafına içerisinde yağışlardan ve yeraltından gelen suları muhafaza eden ve göle akmasını engelleyen çok sayıda kuyuların açılması da Urumiye Gölünün kuruma nedenleri arasındadır.

Urumiye gölünün kuruması sadece İran’ı değil, Azerbaycan, Irak ve Türkiye de dahil olmak üzere bütün bölgeyi etkileyecek ve büyük bir felakete yol açacak.

Başta Tebriz ve Urumiye şehirlerinde yaşayanlar olmak üzere milyonlarca kişi bölgeden göç edecek.

Çevre bilimciler, acil önlem alınmazsa gölün bir kaç yıl içinde tamamen kuruyacağını belirtiyor, bu durumda 10 milyar ton tuz açığa çıkacak. Tuz fırtınaları bölgenin iklimini ve bitki örtüsünü tamamen değişecek. Çok geniş bir coğrafyada etkisini sürdürecek olan bu tuz fırtınaları, bölge sakinlerinde ciddi sağlık problemlerine yol açacak, kan, deri ve solunum hastalıkları bunlardan bazıları.

Urumiye Gölünün daha fazla kurumasıyla ortaya çıkacak olan tuzun ve zehirli maddelerin havaya karışmasıyla, solunan havanın ve içme sularına işlemesiyle içme sularının kalitesinde ciddi oranlarda düşüş yaşanacak. Bu bir toplu intihar olarak nitelendirilebilir.

Örnek verilecek olursa, Aral Gölünün büyük bölümünün kurumasıyla insanlar akın akın hastaneleri doldurmaya başladı. Yaşanan şey tam bir felaketti, hem de insanlığın gördüğü en büyük çevre felaketlerinden biri.

Halk sağlığıyla ilgili istatistikler tek kelimeyle korkunçtu. Örneğin; Özbekistan’ın Özerk bölgesi Karakalpakistan'da doğan her 9 çocuktan biri daha yaşamına başlamadan ölüyordu. Kan hastalıkları inanılmaz boyuttaydı. Anemi hamile kadınların tamamında, 16-45 yaş arasında kadınların %90'nında görülüyordu. Pek çok epidemik hastalığa dünyada görülmemiş sıklıkta rastlanıyordu.

Aral gölünde yaşanan bu felaketler, Urumiye de bir kaç sene içerisinde önlem alınmazsa yaşanacak felaketlerin en basitleri olarak hissedilecek.



UNESCO listesinde Bioesfer Rezervi olarak kayıtlı bulunan Urumiye Gölünün, korunmasının Dünya açısından önemli olduğunu açıkça söyleyebiliriz.

ALİM SUSAM