Kaşgarlı Mahmut Saciye ve Hamidiye Medreseleri’nde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili incelemelerine adamıştır. Bu amaçla Orta Asya’yı boydan boya kat ederek Anadolu’ya oradan da Bağdat’a gitmiştir. Bağdat’ta 1072-1074 yılları arasında yazdığı Türkçe-Arapça sözlüktür Arapların Türkçe’yi öğrenmesi için yazmıştır.Türkçe’nin bilinen en eski sözlüğüdür,Orta Asya yazı Türkçe’si hakkında var olan en kampsamlı ve en önemli dil anıtıdır.Kitap 683 sayfadır ve yaklaşık 9000 Türkçe kelime barındırır içerisinde 925. yılını kutladığımız Divân-ı Lügati-Türk;üzerinde duracağımız konu bakımından da bir dönüm noktası oluşturmaktadır.Çünkü,Oğuzlar ve Oğuzca hakkındaki en eski toplu bilgileri Divan’dan öğreniyoruz..Kaşgarlı Mahmut’un 11.yy da Balasagun’u merkez yaparak çizdiği Dünya Haritası o dönemde Türk’lerin yaşadıkları bölgeleri,dağılımını ve düşmanları yerini göstermesi bakımından dikkate değerdir.Türk’lerin bulunduğu bölgeleri göstermek amacı ile çizilmiştir.Halka biçiminde olan haritanın çevresinde doğu,batı,güney,kuzey yönleri bazı deniz ve nehirler gösterilmiştir.

*Batıda işaret edilen yerler:İtil boyları (Kıpçak)ve Frenklerin yaşadığı yerleri belirtir.

*Güneyde işaret edilen yerler:Hindistan ve SİND.

*Doğuda işaret edilen yerler:Çin ve Japonya

*Ortada işaret edilen yerler: YARKENT,KAŞGAR,BARSAGUN,BALASAGUN, YİFRUÇ, İKİÖKÜZ, ASBUALİ, KUMRİ, TALAS v.s diğer birden fazla Türk şehirleri bulunmaktadır.

Asya’nın kuzeyi,batısı ve güneyi çizilmeden bırakılmış,harita pek çok çizimi yanlış olmasına rağmen doğu bölgelerine verdiği bilgiler gerçeğe uymaktadır.

Türkçe’nin zenginliğini ispat etmek ve Araplara Türkçe öğretmek için kaleme alınmış bir sözlüktür. Türkçe konusunda pek işe yaramamıştır. Selçuklu zamanı Farsça, Osmanlı zamanı Arapça etkisi altında kalmıştır Anadolu. o yüzden şimdi Türkçe’miz bol bol Arapça ve Farsça kelimeler içermektedir.

Bu eseri, yalnız bir sözlük değil; İslâmiyet öncesi Türk edebiyatını, tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan ansiklopedik bir eserdir.

NOT: Türk dilinin ilk gramer kitabı olan KAŞGARLI Mahmut’un kayıp eseri "KİTABU CEVAHİRÜ’N NAHVN Fİ LUGATİ’ TÜRK’’

1-Bulgar

2-Hazar Denizi

3-Rusya

4-İskenderiye

5-Mısır

6-Taşkent

7-Japonya

8-Çin

9-Balasagun

10-Kaşgar

11-Semerkant

12-Irak

13-Azerbaycan

14-Yemen

15-Somali

16-Sahra çölü

17 – Etiyopya

18-Somali

19-Seyhun

20-Hindistan

21-HZ.Adem ayak izi

22-Keşmir

25-Yarkent

26-Hotan

27-Kansu

28- Taraz

29-Nezi

30-İkiöküz

31-Talas

32-Canbalık

33-Uygur

34-Beşbalık

35-Tataristan

36-Ötüken

37-Birçok Türk

38 -Gazne

39-Ceyhun

40-Horasan

41 -Fars