19 Ekim 2010 tarihinde Türkiye`deki bazı basın kuruluşlarının manşetinde yine ilginç bir konu vardı.



Haberlere göre Azerbaycan yine Türkiye`ye karşı kardeşliğe yakışmayacak adımlar atmıştı. Başlıkların önemli bir kısmı “Azerbaycan'dan Türkiye'ye vize şoku” ya da “Azerbaycan'dan Türkiye'ye şok” şeklinde olup, haberlerde “ilişkilerin bozulabileceği”, hatta “kesilebileceği” iddia edilmekteydi.



Haberlerin içeriğinde “Türkiye ile Azerbaycan arasındaki vizenin kalkması beklenirken, Bakü`nün Türkiye`yi şoke eden bir uygulamaya başladığı” ileri sürülmekteydi. Şöyle ki, “Azerbaycan havaalanında vize uygulamasını kaldırmış, Bağımsız Devlet Topluluğu ülkelerine ayrıcalık uygulamaya devam edecek, fakat Türkiye`yi ise kapsam dışı bırakmıştı.” Türk internet sitelerinin önemli bir kısmında bu gelişmenin, Ankara'da soğuk duş etkisi yaptığı iddia edilmekteydi. Haberin veriliş tarzında Azerbaycan`a tepki uyandırılması ve Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin olumsuz etkilenmesi sanki hedef seçilmiş gibiydi. Örneğin, Azerbaycan`ın aldığı karara göre Bağımsız Devlet Topluluğuna üye ülkelerin vatandaşlarının her türlü kolaylıktan yararlanırken, Azerbaycan`a gidecek olan Türk vatandaşlarının havaalanından geri çevrilecekleri iddia ediliyordu.



Haberin içeriğindeki yanlışlık ve sunum tarzı hem Azerbaycan, hem de Türkiye yetkililerinde çok ciddi rahatsızlık yaratmış olacak ki, gün içerisinde dört farklı şekilde yalanlanma gereği duyuldu. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde yapılan açıklamada, vize işlemleri konusundaki yeni uygulamaya geçildiği haberleri doğrulandı, fakat yeni uygulamanın muafiyetleri olduğu ve bu muafiyetlerin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını da kapsadığı vurgulandı. Türkiye'nin Bakü Büyükelçiliği'nin yaptığı açıklamada yeni uygulamadan Türk vatandaşlarının da muaf olduğu ve Türk vatandaşlarının, Azerbaycan'a giriş yaparken havaalanında vize almaya devam edebilecekleri bildirildi.



Haberler, Azerbaycan`ın en üst düzey yetkilileri tarafından da yalanlandı. Azerbaycan Devlet Başkanlığı Sosyal-Politik Şubesi Müdürü Ali Hasanov, konuya ilişkin olarak yaptığı açıklamada vize konusunda Türkiye'de çıkan haberler tamamen yanlış ve yalan olduğunu, Türkiye ile Azerbaycan arasında vize konusunda özel anlaşma bulunduğunu, bu anlaşma ile de tüm Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, Azerbaycan'a gelirken havaalanından vizelerini alabildiklerini ifade etti. Türk kaynaklarında yer alan haberlerde ismi geçen Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Elhan Poluhov da, haberde onun ismi kullanılarak verilen bilgilerin yanlış olduğunu, Türkiye ile Azerbaycan arasında vize konusunda özel anlaşma olduğu için bu kararın Türkiye vatandaşlarına uygulanmayacağını belirtti.



Görüldüğü üzere asılsız bir haber temel alınarak bir anda Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkileri olumsuz etkilemeyi, iki toplum ve iki devlet arasındaki karşılıklı sevgi ve saygıya zarar vermeyi hedefleyen bir girişimde bulunulabiliyor. Bu ilk olmadığı gibi son da olmayacaktır. Nitekim sadece bu ay içerisinde, önce Türk bayraklarının Azerbaycan`da yeniden yasaklandığı iddia edildi, daha sonra Bakü`deki Azerbaycan-Türkiye futbol müsabakasını Azerbaycan`ın kazanması, Türkiye`deki bazı gazetecilerin “Azerbaycan`ın Türkiye ile kardeşliğini sorgulamasına” neden oldu. Bayrak haberleri hemen Azerbaycan ve Türk yetkilileri tarafından yalanlandı. Futbol konusu ise daha önce, Ekim 2000`de de, iki ülke arasında (hatta sadece Azerbaycan ile Türkiye arasında da değil, ilginç bir şekilde Bosna-Hersek – Türkiye futbol maçı sonrası da benzer yayınlar yapılmıştı) gerginlik konusu yapılmaya çalışılmıştı.



Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin niteliği iki ülkenin çıkarlarını düşünenleri memnun ettiği kadar farklı çıkar peşinde koşanları da rahatsız etmektedir. Bu da çıkar çatışmasının bu kadar açık ve ortada olduğu dünyamızda olağan karşılanmalıdır. Ayrıca, farklı amaçlar peşinde olanlar özellikle atılması planlanan bazı özel adımlar öncesinde bu tür haberler yapacaktır. Bu bağlamda, Türkiye-Ermenistan ilişkileri konusunda bazı adımların atılacağı iddia ediliyorken, Azerbaycan-Türkiye ilişkileri konusunda olumsuz haberlerin ön plana çıkarılması da tesadüf olmasa gerek. Ama, basının geri kalan kısmının da gerekli araştırmayı yapmadan “şok” manşetler atmamaya özen göstermeleri gerekmektedir. İkili ilişkilerde zaten iki tarafından zarar gördüğü sıkıntılı bir dönem geride bırakılmaya çalışılmaktadır. Tabii ki, ikili ilişkilerde gerçek sıkıntılar da mevcuttur. Bu sorunların biran evvel, etkili ve kalıcı çözüme kavuşturulması için girişimlerin sürdürülmesi de zorunludur. Bir sonraki yazıda bu konu üzerinde ayrıntılı durulacaktır. Fakat mevcut aşamada, yeni sıkıntılar, ya da gerçek nedenlerden değil de “çamur at izi kalsın” mantığı ile hareket edilmesinden kaynaklanan haberler ikili ilişkilerin ruhunda silinmesi zor olumsuz izler bırakabilir.







Araz Aslanlı



Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı



Hazar Üniversitesi Öğretim Görevlisi