Türk Ocakları Genel Merkezi



Bakı, Yalquzaq.com, 08.10.2010 – Bu gün Azərbaycanda Türk Ocaqlarının qurulması ilə bağlı, əsasən gənclərdən ibarət toplantı keçirildi. Türkiyədəki Türk Ocaqları ilə ilişkin şəkildə keçirilən bu toplantıda Azerbaycanda da, Kuzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyətindən sonra üçüncü ölkə olaraq Türk Ocaqlarının qurulması qərara alındı. Toplantıda milli tariximiz və Türk dünyasının bu günkü durumu haqqında fikir mübadiləsi aparıldıqdan sonra, uyğun qərarlar qəbul olunaraq Ocağın fəaliyyətə başlaması üçün ilkin addım kimi Təşkilat Komitəsi yaradıldı. Altı nəfərdən ibarət olan Təşkilat Komitəsinin Təşkilati İşlər üzrə Sorumlusu Samir Əsədli, Türk Dünyası ilə Əlaqələr üzrə Sorumlusu Yolbay Uranqan, Mətbuat İşləri üzrə Sorumlu Emil Türkoğlu, İctimai-Siyasi məsələlər üzrə Sorumlu Ceyhun Alp Ər Tunqa, Gənclərlə Əlaqələr üzrə Sorumlu olaraq Nicat Batur seçildi. Təşkilat Komitəsinin ilkin toplantısında, qarşıdaki iki ay ərzində hələlik təşkilati quruculuq işlərinə yönəlik fəaliiyyət göstərilməsi, bundan başqa ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələrlə, qarşıdaki parlament seçkiləri ilə bağlı olaraq Ocağın ilk qurultayının dekabr ayının sonunda keçirilməsi qərara alındı.



Məlumat üçün deyək ki, haqqında danışdığımız Türk Ocaqlarının qurulmasıyla bağlı ilkin çalışmalar 1911-ci ildə başlasa da rəsmən 25 Mart 1912-ci ildə qurulmuşdur. Türkiyənin və ümumiyyətlə Türk dünyasının o ağır, problemli günlərində bir çox milliyyətçi aydınları durmadan düşündürən bu problemlərin çözümü yollarında ilk önəmli qığılcımlar o zamanın Hərbi Tibb Məktəbində parlamışdı. Bir tərəfdən həkimlik təhsili görərkən bir tərəfdən də yurd və millət problemləri ilə maraqlanan 190 Hərbi Tibb məktəbinin şagirdi, bu problemlərin həlli ilə məşğul olacaq bir “könüllülər quruluşu” yaradılmasındam ötrü, öncə fikir mübadiləsi aparmaq üçün bir yığıncaq düzənlədilər. 24 May 1911-ci ildə başda o dövrün məşhur Türkçüləri olmaq üzrə, bir çox tanınmış şair, ədib, elm və düşüncə adamına məktublar yazdılar və 21 adamlıq bir təşəbbüs qrupu yaratdılar. Bu birliyin daha da inkişaf etdirilməsi üçün Dr. Fuad Sabitin (Ağacıq) başçılığı ilə məşhur Türkçülərdən Məhməd Əmin (Yurdaqul), Yusuf Akçura, M. Əli Tofiq (Yüksələn), Əmin Bülənt (Sərdaroğlu) və Əhməd Bəy Ağaoğlunun qatıldığı bir toplantı keçirildi. Türkçülük düşüncəsini yayacaq və yaşadacaq bir dərnəyin qurulması və adının da “Türk Ocağı” olması, 3 İyul 1911-ci ildə keçirilən bu toplantıda qərarlaşdırıldı. Bu toplantının keçirildiyi tarix, buna görə Türk Ocağının “hərəkətli, aktiv” fəaliyyətə başlaması tarixi də sayıla bilər. Çünki məhz o yığıncaqda təşkilati fəaliyyətləri göstərəcək bir “müvəqqəti idarə heyəti” seçilmişdir. Bu yeni yaradılan dərnəyin nizamnaməsinin və bir çox sənədlərinin hazırlanması biraz uzun zaman almış və dərnəyin rəsmən qurulması 25 mart 1912-ci ildə Əhməd bəy Ağaoğlu, Məhməd Əmin Yurdaqul, Fuat Sabit Ağacıq və s. milli ziyalıların başçılığı ilə mümkün olmuşdur. İstiqlal savaşı illərində təşkilatın demək olar ki bütün üzvləri müharibəyə getdiyindən, təşkilat öz varlığını yalnız kağız üzərində və beş-üç nəfərlə qoruyub saxlayır. Lakin İstiqlal Savaşı zəfərlə nəticələndikdən sonra Türk Ocaqlarının çalışmaları yenidən canlanır. Mustafa Kamal Atatürkün dəstəyi ilə Türk Ocaqları bütün Türkiyə boyunca yayılır və aktiv fəaliyyətdə bulunur. Qeyd edək ki, məhz ictimai-mədəni birlik olan bu dərnək Atatürk islahatlarının yayılması, əhali arasında oturuşması, rəğbətlə qarşılanması, uğurlu tətbiq olunmasının başlıca təbliğatçısı, bu yöndə fəaliyyət göstərən bir qurum olur. Amma bir neçə il sonra, 1927-ci ildə keçirilən qurultayda, Türk Ocaqlarının Yasasında dəyişiklik edilərək CHP ilə birləşdirilmişdir. Bu onun sırf mədəni-ictimai təşkilat kimi sonu demək idi və hökümətin tələbi ilə onun fəaliyyətinə son qoyuldu. Belə ki, Ocağın 10 Aprel 1931 günü keçirilən son (fövqəladə) qurultayında, dərnəyin 264 şöbəsi ilə birlikdə qapadılmasına qərar verildi. Ocağın bütün əmlakı, maliyyəsi CHP-yə verildi. 32 min üzvü olan bir təşkilat beləcə müvəqqəti olaraq dağıldı.



Türk Ocaqlarının ikinci quruluşu isə 18 illik fasilədən sonra 10 may 1949-cu ildə milli düşüncəli aydınlar tərəfindən İstanbulda baş tutmuşdur. Bundan sonra Türk Ocaqları öz ana xəttindən çıxmamış, yalnızca mədəni-ictimai fəaliyyətlərdə bulunaraq yenə də genişlənib inkişaf etmişdir. Lakin, 80-ci il çevrilişindən sonra Ocaq bir daha sarsıntıya uğramış, bir müddət fəaliyyətini dondurmuşdur. Yalnız 1988-ci ildə rəsmi qeydiyyatdan keçərək yenidən canlanmağa başlamış və fəaliyyəti bu günə qədər davam etməkdədir.



Xəbər qaynağımız: Samir Əsədli