İstanbul’un işgal faciasını yaşadığı 13 Kasım 1918-6 Ekim 1923 döneminde meydana gelen olaylar bizim için çok önemlidir. Yaşadığımız müessif olayların başında Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal Bey’in,Urfa Mutasarrıfı Mehmet Nusret Bey’in idamı,Maraşal Fuat Paşa’nın intiharı ,Behbut Han Cevanşir’e yapılan suikast gelir. Bu hadiseleri görmezden gelip İstanbul’un gece hayatından sinemadan ,tiyatrodan bahseden kaynak bizce muteber değildir.

Azerbaycan Cumhuriyetinin ilk defa bağımsızlığını ilan ettiği dönemde, İçişleri Bakanı olarak birçok tarihi hizmet gerçekleştiren Behbut Han Cevanşir ,Azerbaycan Cumhuriyetinin Ruslar tarafından işgali sonrası, kendisine suikast yapılacağı endişesiyle Osmanlı Devletine sığınır. İşgal altındaki İstanbul’da ,kurban arama siyaseti, Ermeni intikam hareketi ,hüküm sürmektedir.

10 Nisan 1919 da Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal Bey,5 Ağustos 1920 de Urfa Mutasarrıfı Mehmet Nusret Bey İstanbul’da idam edilmiş,19 Haziran 1920 ‘de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin ilk Başbakanı Fetali Han Hoyski Tiflis’de, 19 Temmuz 1920’de Azerbaycan Parlementosu eski başkan yardımcısı Hasan Bey Agayev Tiflis’de ,15 Mart 1921 de Talat Paşa Berlin’de ermeni teröristler tarafından şehit edilmiştir.

Behbut Han Cevanşir, Malta’da sürgün tutulan yakın dostu Ahmet Ağaoğlu’nun evinde kalır. Kaldığı ev Anadolu’ya geçmek isteyen mücahitlerin saklandıkları yerlerdendir. Muhtemelen kendisi de Anadolu’ya geçecektir. Yük olduğunu düşünerek bir süre sonra ayrılmak ister .”

Behbut Han Cevanşir , kardeşinin ailesi ile Pera Palas Oteline yerleşir. 18 Temmuz 1921 günü ailece gittiği Tiyatro gösterisi dönüşünde, Ermeni terörist Misak Torlakyan tarafından Pera Palas Oteli yakınında şehit edilir. Katil hemen yakalanır.Yargılama sonucunda suçlu bulunması gerekirken İngilizlerin mahkemeye baskı yapması sonucu “hastadır cezai ehliyeti yoktur “sahte raporuyla , Talat Paşa’nın katili Soğomon Tehlerian’ı serbest bırakan Berlin mahkemesi gibi serbest bırakılır.

Bu cinayetin üzüntüsü Türk milletin bağrında derin iz bırakır.

Mezartaşı kitabesini dönemin büyük şairlerinden Celal Sahir (Erozan) yazar.

O dönem İstanbul’da yaşamış ve Pera Palas’da kalmış olan Amerikalı yazar John Dos Passos bu hadiseyi üstü kapalı anlatmıştır .

Kısa zaman sonra Behbut Han Cevanşir cinayeti unutulur. Hakkında yazı yazılan çok az sayıdaki kitapta nereye gömülü olduğu kayıtlı değildir. Azerbaycan’daki akrabaları bile kabrin nerede olduğunu bilmemektedir .!

Türk Dünyası Kültür ve İnsan Hakları Derneği, Şehit Behbut Han Cevanşir’in kabrinin bulunması ve kamuoyu ile paylaşılması konusunu görev kabul eder .

Şehidimizin resmi bulunur. Aranan bilgi Azerbaycan Bakü’den gelir . İldeniz Abbaslı , mezar hakkında Prof.Dr.Edhem Eldem’in “İstanbul’da Ölüm” eserinde ve Ayşe Hür’ün Edhem Eldem’in kitabını tanıttığı makalesinde bilgi bulunduğunu yazar.

Edhem Eldem ,”İstanbul’da Ölüm,” eserinde ,ölüm konusunun mezartaşlarımıza yansımasının örneklerini vermektedir.Şehit Behbut Han Cevanşir’in mezartaşında yer alan Celal Sahir’in şiiri dikkatini çekmiştir.Hadisenin özünü görmezden gelerek “Ölümün kine dönüştüğü an” başlığıyla hüküm vermiş!, Behbut Han Cevanşir’i “Turancı politikalarıyla tanınan bakan,Karabağ’da Ermenilere saldırmış,bu yüzden de Ermeni milliyetçilerin hedefi haline gelmişti.” diyerek tanıtmakta” Mezarını Siyasi ve ideolojik bir söylem uğruna dikilmiş bir heykel ya da anıt” olarak tarif etmektedir. Bu, yanlış ve çirkin ,konu hakkında bilgisi olmayanları yanıltan bir açıklamadır.

Yazar, mezar taşında kin mesajı verilmesini doğru bulmamaktadır. Bu yorum çok uzun zamandır kamuoyuna “siyasi maksatlarla Türk insanına ne yapılırsa yapılsın asla karşılık vermeyin, telkinlerinin örneği olmaktadır.

Bunun sonucunda terörist örgütler “ne yaparsak yapalım Türklerde,Türk Devleti de bize karşılık vermeyecektir,Türkleri öldürmemeye deymez, Haydi cinayete” sonucunu çıkartılacaktır.

İstanbul’un işgal altında olduğu bir ortamda Ermeni terör örgütünün işlediği cinayet,İngiliz mahkemesinin katili serbest bırakması ,ermeni terör örgütünün işlediği cinayetlerin öncesi ve sonrası yazarı hiç ilgilendirmemektedir . Yazarın yorumu yaralayıcı olup, onun bu çalışması bize şehidimizin kabrinin yerini öğrenmemizi sağlamıştır.

Azerbaycan Kültür Ateşesi görevi sırasında Behbut Han Cevanşir cinayeti hakkında yazılı eserin basımına öncülük eden Prof.Dr.Fethi Gedikli ile İstanbul-Beşiktaş Yahya Efendi Dergahında yaptığımız araştırma ile Behbut Han Cevanşir’in kabri bulundu.Fethi Bey Osmanlıca mezartaşı kitabesini okuyunca gerçek ortaya çıktı.



KARANLIKTAN CÜRET ALDI BİR SIRTLAN

ONUN PENÇESİNDE CAN VERDİ BİR ŞİR

BİR YIĞIN KEMİKTİR TOPRAKTA KALAN

CENNETE YÜKSELDİ BEHBUT HAN CEVANŞİR



YOLCU BU GÖRDÜĞÜN BİR MAKBER DEĞİL

ZÜLME ZEBUN OLAN HAKKIN HEYKELİ

GEÇME DUR ÖNÜNDE HÜRMETLE EĞİL

LANETLE AN HAKKA SALDIRAN ELİ



ASLA UYUMASIN BEYNİNDE KİN’İN

MUKADDES BORCUNDUR İNTİKAM ALMAK

İSTERSEN YAŞASIN MİLLETİN DİN’İN

NUR OL ZÜLMETİ BOĞ,NAR OL ZULMETİ YAK

Celal Sahir (Erozan)

Tarih-i vefatı 12 ZİLKADE 1339

18 Temmuz 1337

ŞEHİDEN VEFAT EDEN MERHUM BEHBUT HAN CEVANŞİR’İN HABGAH-I EBEDİYESİDİR.

Yevm-i Salı RUHUNA FATİHA



Behbut Han Cevanşir’in cinayete kurban gitmesi, İstanbul’un işgal altında olduğu bir dönemde Türk milletini üzüntüye boğdu. İngiliz Mahkemesi katili serbest bırakmak için Türk milletini yargılama yolunu seçti ve katil Torlakyan serbest bırakıldı,ABD ye kaçtı, uzun yıllar yaşadı.

Behbut Han Cevanşir’in çocuğu yoktu.Kardeşinin torunu ünlü KBB Profösörü,Behbut Cevanşir tenisçi kişiliğiyle popüler bir insandı. Dedesine sahip çıktığı yönünde herhangi bir bilgiye rastlanmadı.

Behbut Han Cevanşir 92 yıl sonra 20 Temmuz 2013 günü şehit edildiği yere kırmızı karanfiller bırakılarak Pera Palas önünde anıldı. Şehit Behbut Han Cevanşir, unutmamamız gereken bir değerimizdir,saygı ve rahmetle anıyoruz.