KOSOVA’DA YAPILACAK ERKEN GENEL SEÇİMLERİN ANALİZİ



Rifat Sait

24.Dönem İzmir milletvekili

Balkan Stratejik Araştırmalar Merkezi (BASAM) Başkanı

rifatsait@gmail.com Twitter : @saitrifat



Balkanlarda Seçim dönemine girildi. Kosova’da, bu hafta sonu yani 11 Haziran’da erken genel seçimler olacak. İlginç bir tevafuk, aynı gün akşam Türkiye saati ile 21.30 gibi Kosova-Türkiye milli futbol maçı Arnavutluk’un İşkodra şehrinde oynanacak. Kosova milli takımı kendi sahasındaki maçlarını Arnavutluk’ta oynuyor. Neyse biz yine seçimlere dönelim. 17 Şubat 2008’de bağımsızlığını ilan eden ve şu ana kadar 114 ülkenin tanıdığı Kosova, daha 9 yıllık genç bir Avrupa ülkesi. Ancak maalesef dünyada pek çok ülkede olduğu gibi burada da koalisyonlar ve erken seçimler adet haline gelmiş. Parlamenter sistemin getirdiği sorunlar var elbette ama en büyük sorun Batının Kosova’ya miras bıraktığı azınlık meclisi. Kosova meclisinde toplam 120 milletvekili bulunuyor ve bunların 20 tanesi azınlıklara verilen rezervlerden oluşuyor. Kosova’da %5’lik bir seçim barajı var ama bu azınlıklara uygulanmıyor. Yani Sırpların 10, Boşnakların 3, Roman+Aşkali+Mısırlı şeklindeki 3 grubun 4, Türklerin 2 ve Goralıların 1 tane rezerv yani garanti milletvekilleri var. Azınlıklar kendi aralarında bu vekillikleri kazanmaya çalışıyorlar. Bu seçim sistemi daha ne kadar devam eder bilmiyorum ama sürekli olmayacağı da kesin. Bu seçim sisteminden de anlaşılacağı üzere Kosova üniter bir devlet değil.



KOSOVA’DAKİ ARNAVUT KOALİSYONLARI



Kosova’da bu Pazar günü yapılacak erken genel seçimlere 5 farklı koalisyon giriyor. Azınlıklar için şimdilik seçim barajı yok. Ancak ülkenin %93 gibi önemli bir çoğunluğunu oluşturan Arnavutlar için %5‘lik seçim barajı var. Bu yüzden de koalisyonlar yapılıyor. Peki kimdir bu koalisyonlar? Toplam 19 partinin olduğu Kosova’da Seçimlere; 2 Arnavut, 2 Boşnak 1 tane de Sırp koalisyonu girecek. Arnavutların tarafında bir yanda savaş kolu yani ağırlıklı UÇK’da (Kosova Kurtuluş ordusu) yer almış siyasi liderlerin partilerinin ağırlıklı olduğu koalisyon var. Bunların başında şu anda Cumhurbaşkanı olan Haşim Taçi’nin eski başkanı olduğu ve şimdi Kadri Veyseli’nin başkanlığını yaptığı PDK, eski UÇK komutanlarından olan ve bir süredir Fransa’da tutuklu olup şimdi serbest bırakılan Ramuş Haredinay’ın (Ramush Haradeninaj) başkanlığını yaptığı AAK, ve yine eski UÇK komutanlarından Fatmir Lima’nın başkanlığını yaptığı Nisma partisi, eski sağlık bakanlarından Dr. Ferit Agani’nin başkanlığını yaptığı PD, Nik Celoshi’nin başkanlığını yaptığı Katolik Hristiyan Arnavutların partisi bu koalisyonun içinde. Diğer Arnavut koalisyonu ise son başbakan Dr. İsa Mustafa’nın partisi LDK ve Behçet Pasoli’nin partisi AKR ile birlikte küçük Arnavut partileri var. Ana muhalefet partisi Vetvendosje Hareketi ise koalisyona girmiyor. Bilindiği gibi başkent Priştine Belediye Başkanlığını Vetvendosje Hareketinin kazanmıştı. Kosova meclisine gazla saldıran ve kural tanımayan bu partinin görünen Genel Başkanı Visar Ymeri olsa da esas görünmeyen gizli Başkan Albin Kurti. “Vetvendosje Hareketi, bağımsız ve egemen bir Kosova’yı ileri götürmek için hem iradeye, hem bilgiye hem de cesarete sahiptir” diyerek yola çıktı. Farklı bir siyaset çizgisi çiziyorlar. Seçimde savaş kolu koaliyonunu oluşturan Arnavut partisine şans tanıyanlar daha fazla. Onların Başbakan adayı ise Ramuş Haredinay.



KOSOVA’DAKİ AZINLIKLAR



Kosova’da Arnavutların dışında nüfusun %7’sini oluşturan Sırplar, Boşnaklar, Türkler, Aşkali, Roman, Mısır ve Goralılar için yukarıda da bahsettiğim gibi toplam 20 rezerv milletvekili verilmiş. Yani garanti milletvekilliği. Örneğin Sırplara 10 milletvekilliği verilmiş. Sırplar içinde Kosova’yı devlet olarak kabul edenler ve etmeyenler var. Özellikle Mitrovisa’daki Sırplar ayrılıkçı ve Belgrad ile işbirliği yapıyorlar. Diğer yandan Boşnakların Kosova’daki toplam oyu 9 Bin kadar ve onlara garanti verilen 3 milletvekilliği var. Kosova’da 20 Bin kadar nüfusları görünen Türklere toplam 2 milletvekilliği verilmiş. Türkler aynı zamanda 1 Bakanlık ve iki bakan yardımcılığı da alıyorlar. Ancak bu pozisyonları tehlikeye girebilir. Zira toplam 20 Bin Türk’ü temsilen iki farklı parti seçime giriyor. Üstelik maalesef koalisyon yapmıyorlar. Bu durumda iki Türk partisi olan bakanlık yapmış Mahir Yağcılar’ın başkanlığını yaptığı KDTP ile Kosova’nın tek Türk Belediyesinin başkanı olan Arif Bütüç’ün başkanlığını yaptığı KTAP birbiriyle yarışacaklar. İki milletvekilliği bu iki Türk partisinde bölünürse yani bir milletvekilliği birine diğeri ötekine olursa hükümette bakanlık alamayabilirler. Türklerin Kosova’da birbirlerine rakip olması siyasi güçlerini azaltıyor. Aynı olay Makedonya’da da geçerli. Örneğin Makedonya’da toplam 80 Bin kadar Türk var ama 3 tane Türk partisi birbiriyle yarışıyor. Birlik olamıyorlar. Türklerin kendi aralarında, Arnavutların kendi aralarında, Boşnakların kendi aralarında birlik olamaması üzücü. Dahası Makedonya’da her iki Müslüman gruplar, Arnavut ve Türk partilerinin birlik olamaması Makedonların işine geliyor. Acaba Bulgaristan’da olduğu gibi Türklerin ağırlıkta olduğu ama içlerinde Bulgar ve Pomakların da olduğu siyasi oluşumlar, Kosova ve Makedonya’da Türk ve Arnavut siyasi ortaklığı ile yapılamaz mı? Balkanlarda bölgelere göre Türk-Arnavut –Boşnak-Torbeş-Pomak-Roman-Goralı gibi ortak değeri İslam olan siyasi koalisyonlar kurulamaz mı? Şimdilik böyle bir koalisyonlar yok gibi. Kosova’da seçim sonrası Türkler, seçimi kazanan ve hükümeti kuracak olan partilerle koalisyon yapacaklar. Zaten doğrusu da budur. Hayırlısı olsun.



SEÇİM SONRASI KOSOVA’YI NE BEKLİYOR?



Seçim sonrası Kosova’yı bekleyen birçok sorun var. Sırbistan ile ilişkiler, Mitrovisadaki Sırplar, Karadağ ile yaşanan 16 kilometrelik sınır tartışması, Preşeva bölgesi, Arnavutluk ile birleşme iddiaları, Ekonomik sorunlar ki en önemlisi yüksek işsizlik oranları, Avrupa entegrasyonu, Kosova’nın tanınma süreci gibi. Kosova, henüz tam anlamıyla, devletleşme sürecini tamamlamış sayılmaz. Ülkenin siyaset ve ekonomisi tamamen AB ve ABD kontrolündedir. İşsizlik yüzde 45 düzeyindedir. Asgari ücret, 130 ila 170 Euro arasında değişmektedir. Kamu sektöründeki ortalama maaşlar ise 400 Euro civarındadır. Seçim sonrası kurulacak yeni hükümet büyük bir sürpriz olmaz ise yine koalisyon olacak gibi. Koalisyon hükümetleri bu sorunlara nasıl bir çözüm getirebilir? Yoksa adet olduğu üzere erken seçimler devam eder mi? Bu arada Kosova’da faaliyette olan 5 adet Feto okulu ve diğer Feto işletmeleri ne olacak? Özellikle Türk partilerinin bu konudaki tutumları önemli. Hükümetin içinde yer alacak Türk siyasetçileri özellikle Feto konusunda daha aktif olmalılar. Ayrıca Kosova Cumhurbaşkanı Sayın Haşim Taçi’nin son Türkiye ziyaretinde Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’a verdiği bir söz var. Ne diyelim hayırlısı olsun, bekleyip göreceğiz.